‘Dankzij het lagerentebeleid halen de overheden de rijkdom van hun burgers naar zich toe’

Goed nieuws voor onze overheidsfinanciën, slecht nieuws voor alle spaarders: de rente zal nog lang erg laag staan. Hoe moet dat eindigen?

Dacht u ook dat we de financiële annex economische crisis die in 2008 uitbrak hadden verteerd? Think again. Er is nu wel wat economische groei en de banken maken weer recordwinsten, maar dat heeft veel, zo niet alles te maken met de uiterst lage rente die we nu al jaren kennen. Eenvoudig gesteld is geld lenen zo goedkoop gemaakt, bijna gratis zelfs, opdat gezinnen en bedrijven meer zouden consumeren en investeren – en zo de economie zouden aanzwengelen. Dat ‘gratisgeldbeleid’ is al jaren de doping van onze economie. Hoelang kan dat nog duren, en hoe sterk zullen de afkickverschijnselen zijn?

Dankzij het lagerentebeleid halen de overheden de rijkdom van hun burgers naar zich toe.

‘Het beste hopen wordt stilaan moeilijk’, zei onze landgenoot Peter Praet onlangs in zijn afscheidsinterview met De Tijd. Praet was hoofdeconoom van de Europese Centrale Bank (ECB) en samen met voorzitter Mario Draghi de architect van het monetaire anticrisisbeleid. Hij zorgde ervoor dat de woon- en bedrijfsleningen spotgoedkoop zijn, maar ook dat de rente op het spaarboekje bijna nul is. Die lage rente is vooral goed voor overheden met veel schulden, zoals de Belgische. Zij kunnen tegen zeer lage tarieven nieuwe leningen aangaan om die schulden af te betalen. Dankzij de lage rente moet onze federale overheid dit jaar 220 miljoen euro minder aan rente uitgeven, maar alles samen gaat het toch nog altijd om 8,44 miljard euro. Je kunt je afvragen of de renteverlaging de regering-Michel niet gemakzuchtig heeft gemaakt: zelfs zonder ingrepen hoefde ze minder geld uit te geven.

Voor spaarders is de lage rente beslist geen goede zaak. Zij verliezen zelfs geld. De rente op een spaarboekje bedraagt nu pakweg 0,10 procent per jaar, terwijl de inflatie of de stijging van de levensduurte in ons land boven de 2 procent ligt. Dat wil zeggen dat u met een spaarboekje 1,9 procent per jaar armer wordt. Daar bestaat een term voor: financiële repressie. Dankzij het lagerentebeleid halen de met schulden beladen overheden de rijkdom van hun burgers naar zich toe. Al jaren worden spaarders sluipend onteigend. En ‘het kan nog lang duren voor de rente weer omhooggaat’, aldus Praet.

Mensen die geld willen lenen, wrijven zich ondertussen in de handen. Nog nooit was lenen om een lapje grond of een huis te kopen zo goedkoop. Bij nader inzien is dat geen goed nieuws. Dat veel mensen hun slag willen slaan op de vastgoedmarkt, jaagt de prijzen omhoog. De Nationale Bank waarschuwt al langer dat het vastgoed overgewaardeerd is en forse dalingen niet uitgesloten zijn. Met andere woorden: de lage rente veroorzaakt een vastgoedbubbel, die vroeg of laat kan barsten.

Als de economie vertraagt en de bedrijven hun leningen niet meer kunnen terugbetalen, dreigt het financiële systeem opnieuw te kapseizen.

Nog een gevolg van de lage rente is dat er grotere bedragen worden geleend. In 2018 bedroeg de hypothecaire schuld van onze gezinnen 231 miljard euro, een stijging van bijna 3 procent vergeleken met 2017. Wat zal er gebeuren als er straks een economische crisis volgt en sommige gezinnen hun hypothecaire lening niet meer kunnen afbetalen?

Daarbij komt dat banken, gedreven door onderlinge concurrentie, veel te gemakkelijk leningen verstrekken tegen al te lage rentes. Ook daarvoor heeft de Nationale Bank al meermaals gewaarschuwd: als de rente stijgt of de vastgoedprijzen dalen, dreigen ze in de problemen te komen. Wij herinneren ons van 2008 welke catastrofale gevolgen dat kan hebben, maar de bankiers zelf zijn dat blijkbaar vergeten.

Ook aan ondernemingen wordt almaar meer en gemakkelijker geleend. Vooral in de Verenigde Staten groeit daarover de ongerustheid. De leningen aan bedrijven met veel schulden namen er de voorbije jaren enorm toe. In het jargon gaat het om ‘ leveraged loans‘, die herverpakt en doorverkocht worden. Net zoals dat gebeurde met de rommelhypotheken die de financiële crisis veroorzaakten. Janet Yellen, oud-voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, waarschuwde al voor het ‘systeemrisico’. Als de economie vertraagt en de bedrijven hun leningen niet meer kunnen terugbetalen, dreigt het financiële systeem opnieuw te kapseizen.

Niemand weet hoe en wanneer er een eind aan zal komen aan de lage rente. Wél is duidelijk dat het oprukkende populisme en protectionisme de toestand alleen maar erger maken. Alleen daadkrachtige regeringen die durven te hervormen kunnen soelaas brengen. En dat geldt zeker ook voor België.