‘Bij het nieuwe trotse Vlaanderen hoort ook het kaltstellen van critici’

‘De regering-Jambon is stelselmatig de tegengeluiden aan het smoren’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck, ‘maar op lange termijn is het in de gracht rijden van critici funest voor een samenleving.’

Herinnert u zich nog de startnota van N-VA-voorzitter Bart De Wever van deze zomer? Die curieuze tekst, met zowel een verwijzing naar de grootsheid van de Mercatorprojectie, die ‘de gouden standaard’ in de cartografie is, als naar de Vlaamse weiden als ‘wiegende zeeën’, was midden augustus de opmaat tot het latere Vlaamse regeerakkoord. Onder meer de passages over het onderwijs (excellentie in plaats van gelijke kansen), de (zeer beperkte) klimaatambities en de verstrenging van het integratiebeleid botsten op stevige kritiek. Toch lagen ze in de lijn van wat de partij zeker de laatste jaren voortdurend predikt. In augustus opperden sommigen dat de startnota niet meer dan een vertrekpunt was, een voorzet voor de onderhandelingen. Vandaag, een kleine twee maanden na de start van de regering-Jambon, blijkt de startnota de kern van het regeringsbeleid.

Bij het nieuwe trotse Vlaanderen hoort ook het kaltstellen van critici.

Niet in de eerste plaats naar de letter: bij de onderhandeling over het regeerakkoord konden coalitiepartners CD&V en Open VLD wel een paar scherpe kantjes van de startnota afvijlen. Het is vooral naar de geest dat de startnota wordt gevolgd. De toon van deze Vlaamse regering wordt gezet door de N-VA, meer dan in 2014, toen de partij veel meer stemmen had behaald. De boodschap is simpel, en de partij zal ze nog tot het einde van de regeerperiode herhalen: make Flanders great again. De herinnering aan het roemruchte verleden van onze cartografen, schilders en textielnijveraars moet ons, geheel volgens romantisch-nationalistisch recept, naar nieuwe hoogten leiden. De canon, een Vlaams museum en eliteonderwijs moeten die boodschap kracht bijzetten. Fier zijn op onszelf: het is geen advies meer, het is een ordewoord.

Bij dat nieuwe trotse Vlaanderen hoort ook het kaltstellen van critici. Het is een rare strategie voor wie wil groeien – hoe kun je in godsnaam beter worden als je geen oren hebt naar kritiek? – maar de regering-Jambon is stelselmatig de tegengeluiden aan het smoren. De moeilijke relatie van de N-VA met media die de euvele moed hebben om kritisch te zijn is ondertussen goed gedocumenteerd. Tv-zenders die in het zondagmiddagjournaal geen bijtende vraag over de lippen krijgen, worden goed gesoigneerd. De VRT, daarentegen, wordt onder druk gezet, en het laat zich raden dat die druk niet zonder gevolgen zal blijven.

Fier zijn op onszelf: het is geen advies meer, het is een ordewoord.

In een tweede beweging nam minister-president Jambon de cultuursubsidies onder vuur, want ook dat slag volk wil hij een toontje lager laten zingen. En dan vooral de meest kritische onder de kunstenaars: niet de operahuizen, maar de uitdagende of provocerende beginners die van projectsubsidies moeten leven. Hoe meer je de macht ter discussie stelt, hoe minder subsidies er van de kar kunnen vallen.

Deze week ligt ook het voorstel van decreet van onder meer Marius Meremans (N-VA) over het zogenaamde ‘sociaal-cultureel volwassenenwerk’ voor, de derde stap in de disciplinering van de tegenstem. Dat voorstel wil verenigingen ‘die zich terugplooien op etnisch-culturele afkomst en segregatie in de hand werken’ subsidies afnemen. Namen worden niet genoemd, maar het is duidelijk dat organisaties als Kifkif en de Federatie van Marokkaanse Verenigingen geviseerd worden. Dat zijn verenigingen die de belangen van ‘burgers met een migratieachtergrond’ verdedigen. En die precies vanwege die opdracht al eens kritiek uiten op de N-VA.

‘Cultuur zit in het DNA van de Vlaming’, zo staat er letterlijk in het regeerakkoord. Maar omgaan met kritiek kennelijk toch iets minder. Toen de N-VA in 2014 aantrad in de federale regering, koos de partij meteen voor de veiligheidsdepartementen Binnenlandse Zaken en Defensie. De CD&V kon nog net Justitie afsnoepen. Het was het begin van het ‘gewapend bestuur’. In de nieuwe Vlaamse regering heeft de N-VA gekozen voor de ‘softwaredepartementen’: Onderwijs en Cultuur – dit keer kon de CD&V net nog Media wegkapen. Het idee is om de Vlaamse geesten te kneden naar de idealen van de dominante politieke partij. Dat is haar goed recht, en andere machtspartijen hebben het in het verleden ook geprobeerd. Maar op lange termijn is het in de gracht rijden van critici funest voor een samenleving. Van Bart De Wever wordt weleens gezegd dat hij van these en antithese naar synthese zou gaan in zijn besluitvorming. Waarom zou hij Vlaanderen de kracht van de antithese willen ontzeggen?