‘Beste burgemeesters, investeringen in Fluxys ondergraven de beloftes voor klimaatactie’

‘Lokale besturen zijn cruciaal in het stabiliseren van een leefbaar klimaat. Gemeentelijke keuzes zijn maatschappelijke keuzes. Maar voor welke toekomst tekenen ze?’, schrijven Ewoud Vandepitte en Gert-Jan Vanaken over de investeringen in gasnetbeheerder Fluxys.

Een hele rij burgemeesters staat op het noordzeestrand. Ze klappen in hun handen. Eenmaal, andermaal. En dan gaat het sneller. Ze zeggen zich te engageren voor een duurzame toekomst en starten nú met klimaatactie. Clap for the Climate vraagt terecht een grotere inspanning van lokale beleidsmakers. Nu burgers van alle leeftijden al een half jaar op straat komen, kunnen zij niet achter blijven.

https://www.youtube.com/user/VVSGDVO4804801.0https://www.youtube.com/VVSG270360YouTubehttps://i.ytimg.com/vi/qWerxOVdnxg/hqdefault.jpgvideo

Maar er is meer. Terwijl de klimaatretoriek wordt aangescherpt voor de camera’s, nemen onze burgemeesters deze week in de coulissen hun jaarlijkse fossiele cheque in ontvangst. Een cheque van maar liefst 109 miljoen euro aan winstuitkering uit het publieke gasbedrijf Fluxys. Ambitieuze klimaatactie én meeprofiteren van de fossiele industrie? De spreidstand van onze gemeenten is onhoudbaar.

Lokale besturen zijn cruciaal in het stabiliseren van een leefbaar klimaat. Gemeentelijke keuzes zijn maatschappelijke keuzes. Maar voor welke toekomst tekenen we? Hieronder schetsen we twee opties: het Fluxys-model en het Eeklo-model.

‘De gas doen branden’

Gasnetwerkbeheerder Fluxys is een beursgenoteerd bedrijf met Belgische gemeentes als hoofdaandeelhouders. Zij zijn verenigd in de intercommunale Publigas. Zowel in Publigas als Fluxys zetelen politici in de raad van bestuur en beide worden voorgezeten door Gents ex-burgemeester Daniël Termont. Fluxys onderhoudt het Belgische gasnetwerk en helpt ‘de gas doen branden’. Maar voorbij die lokale functie als goede huisvader, stelt Fluxys ook alles in het werk om het Europese gasnetwerk uitbreiden. Tot zover de onschuldigheid.

Eerst en vooral is en blijft aardgas een fossiele brandstof. Aardgas bestaat uit methaan, een krachtig broeikasgas. Via lekkages in de hele productieketen komt dat methaan in de atmosfeer. Hierdoor is gas vaak niet minder dan steenkool een regelrechte klimaatkiller. Aardgas is niet milieuvriendelijk en dus ook geen brugbrandstof. Investeringen in gasinfrastructuur vertragen de hernieuwbare transformatie om de fossiele winst te verlengen.

Ten tweede zijn projecten zoals de Trans-Adriatische Pijplijn – kortweg TAP – extra aangebrand. De TAP vormt hét prestigeproject bij uitstek binnen het Europese energiebeleid. Fluxys bezit 19% van de aandelen van deze pijplijn die gas uit het autoritaire Azerbeidzjan naar Europa moet brengen. Daarvoor trekt de TAP een langgerekt litteken door Griekenland, Albanië en Italië.

Vooral in de Zuid-Italiaanse regio Salento botst dit project op volgehouden weerstand. Veel lokale bewoners zien de TAP als een opgedrongen megaproject dat hun gebied opoffert voor een onduurzaam systeem. Dat de pijplijn dwars door historisch én economisch belangrijke olijfgaarden gaat wekt daarbij verontwaardiging. De burgemeester van Melendugno, Marco Poti, vraagt dan ook letterlijk aan zijn Belgische collega’s om te stoppen met de investeringen die zijn gemeente schaden. Want door pijplijnen te bouwen, breken Termont en topman Pascal de Buck een duurzame toekomst af.

Om haar aandelen te doen renderen, tenslotte, is Fluxys in het Brusselse ook bijzonder actief als lobbykracht om steun van Europese instellingen te verwerven. Wegens die activiteiten beschrijft lobby-waakhond Corporate Europe Observatory, Fluxys dan ook als actieve klimaatcrimineel. Is er dan geen andere mogelijkheid dan met gemeentelijk belastinggeld dit fossiele systeem nodeloos te verlengen?

Experimenteren in Eeklo

There are many alternatives, en verandering komt vaak uit onverwachte hoek. Momenteel ontkiemt een mogelijke andere toekomst in het meetjesland. In Eeklo experimenteert burgercoöperatie Ecopower in samenwerking met de gemeente aan gemeenschappelijk beheerde windmolens. Wie windmolens zaait oogst vaak protest van omwonenden. Maar in plaats van klachten regent het positieve reacties. Het geheim? Omwonenden bezitten de windmolens mee en beheren ze samen. Ondertussen is dit systeem zo gegroeid dat wind als streekproduct wordt geëxporteerd en het vaak verguisde Eeklo haar trots herwint.

Windeieren heeft het hen niet opgeleverd want ook molens renderen. Daar is je draagvlak.

Geen enkel real-life experiment is perfect. Maar deze toekomst van energiedemocratie lijkt zoveel aantrekkelijker dan het oude model van Fluxys.

In Eeklo produceren burgers zelf 100% hernieuwbare energie die ze lokaal beheren. In Fluxys worden burgers in theorie vertegenwoordigd via politieke posten die de particratie onder zichzelf verdeelt en daarmee in de praktijk vooral zichzelf in stand houdt. Het gedecentraliseerde systeem van Eeklo brengt een frisse wind. Het fossiele gecentraliseerde systeem van Fluxys brengt klimaatverandering.

Nu wetenschappers en scholieren en masse oproepen voor een rechtvaardige transformatie, wordt het tijd dat burgemeesters en gemeentes tonen aan welke kant ze staan. Met de mond vol van klimaatambitie, is het financieren van gaspijplijnen volstrekt onhoudbaar geworden. Ruil de belegen politiek en de oude brandstoffen in voor frisse bestuursvormen en hernieuwbare energie. En dan is er echt reden om te klappen.

Ewoud Vandepitte is socioloog aan de universiteit Antwerpen.

Gert-Jan Vanaken is arts en doctoraal onderzoeker aan de KU Leuven