Bad ass girls: wat is er mis met tienermeisjes?

© .
Ann Peuteman

Steeds meer Vlaamse tienermeisjes gooien alle remmen los of slaan wild om zich heen. Imiteren ze alleen jongensstreken of is er meer aan de hand? ‘Omdat ze geen idee hebben hoe ze met moeilijkheden moeten omgaan, kroppen ze hun emoties op’, klinkt het. ‘Tot ze ontploffen.’

Ze blijven nachtenlang van huis weg, terroriseren leeftijdgenoten, snijden in hun eigen armen, sturen naaktfoto’s van zichzelf naar jongens die ze amper kennen, experimenteren met drugs, lopen keer op keer weg of gooien zich in de armen van een veel oudere man. Zowel straathoekwerkers als jeugdpsychologen en andere hulpverleners bevestigen ons dat steeds meer jonge meisjes zich zwaar in de nesten werken. Ook de Opvoedingslijn krijgt de laatste jaren meer oproepen van ouders die zich zorgen maken over hun dochter, en jeugdtherapeuten zien almaar meer meisjes. ‘Vaak zijn dat jongeren die hun emoties zo lang hebben opgekropt dat die helemaal zijn ontspoord’, zegt psychotherapeute Lut Celie, coördinator van therapiecentrum De Bleekweide. ‘Op den duur komen al die woede en frustratie eruit in de vorm van moeilijk of extreem gedrag.’

Meisjes zoeken elkaar op om hun frustraties te delen. Als er dan toevallig een leeftijdgenote passeert, werken ze die op haar uit

Dat tegendraadse gedrag ziet er meestal anders uit dan bij jongens. Terwijl agressie de belangrijkste reden is waarom zij bij een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) terechtkomen, kloppen meisjes tussen 12 en 17 jaar er vooral aan omdat ze zich depressief voelen of een suïcidepoging hebben ondernomen. Tegen de tijd dat ze 18 zijn, heeft 20 procent van de meisjes al meer dan eens overwogen om uit het leven te stappen, tegenover 12 procent van de jongens. Ook zelfverwonding, wat een op de vijf jongeren weleens doet, is hoofdzakelijk een meisjesaangelegenheid. Uit de recentste editie van de internationale studie Health Behaviour in School-Aged Children blijkt dan weer dat Vlaamse jongens weliswaar meer drinken dan meisjes, maar niet in de leeftijdscategorie van 15 tot 16 jaar. En terwijl het cannabisgebruik bij jongens daalt, neemt het bij meisjes licht toe.

‘Veel meisjes die ik zie, hebben een heel complexe problematiek’, zegt de Gentse jeugdrechter Mieke Dossche. ‘Thuis gedragen ze zich heel opstandig en veeleisend. Staat er hen iets niet aan, dan lopen ze weg en trekken ze bij de een of andere vriend in. Daar krijgen ze soms drugs aangereikt, worden ze misbruikt of komen ze in andere gevaarlijke situaties terecht.’ Meisjes zijn dus eerder zélf het slachtoffer dan dat ze slachtoffers maken. Feiten plegen ze amper. Veruit de meeste tieners die voor een jeugdrechter verschijnen wegens een ‘als misdrijf omschreven feit’, zoals dat bij minderjarigen heet, zijn jongens. ‘Het is heel uitzonderlijk dat ik word geconfronteerd met een meisje dat iemand heeft afgeperst voor een iPhone, geld of drugs’, vertelt Dossche. ‘Wel herinner ik me iemand die had meegewerkt aan een carjacking, maar zij had zich daarbij door een jongen laten leiden. Zoals zo vaak. Plegen meisjes toch eens feiten uit eigen beweging, dan is dat meteen nieuws.’

Vandaar dat de Zehbi’s, de meisjesbende die vorig jaar de Brugse stationsbuurt in de ban hield, binnen de kortste keren voorpaginanieuws waren. All girl gangs duiken ook elders weleens op, maar het blijven uitzonderingen. ‘Zulke meisjes kopiëren gedrag dat eigenlijk niet bij hen past, want onder jongens is de groepsdynamiek heel anders’, denkt Joost Bonte, stafmedewerker van het Steunpunt Mens en Samenleving. Meisjesbendes gaan volgens hem ook anders te werk. Zo zijn hun slachtoffers meestal leeftijdgenotes, terwijl jongens veeleer een volwassen man met een duur horloge of een vrouw met een chique handtas viseren. ‘Meisjes lijken zich eerder te willen positioneren dan iets buitmaken’, aldus Bonte. ‘Dat blijkt ook uit het feit dat ze hun acties vaker filmen en op de sociale media delen. Daarnaast valt op dat er weinig vrouwelijke lone wolves zijn. Meisjes zoeken elkaar op om hun frustraties te delen. Als er dan toevallig een leeftijdgenote passeert, werken ze die op haar uit.’

Bad ass girls: wat is er mis met tienermeisjes?
© Serge Baeken

Bad ass girls

Nog niet zo lang geleden werden de meeste meisjes strenger en vooral beschermder opgevoed dan hun broers. ‘Vroeger was het heel normaal om tegen je dochter te zeggen dat ze iets niet mocht doen omdat ze nu eenmaal een meisje was. Uitgaan, bijvoorbeeld, of ’s avonds alleen over straat lopen’, zegt Ilse De Block van de Opvoedingslijn. ‘Maar de samenleving is ondertussen veranderd: vandaag willen we dat mannen en vrouwen gelijk worden behandeld. Ook onze dochters leren we nu om mondiger te zijn en voor zichzelf op te komen. Niet zo vreemd dus dat ze ook op het vlak van ongewenst pubergedrag meer op jongens gaan lijken.’ Al is het maar omdat ze daar nu vaker de kans toe krijgen doordat ze meer vrijheid hebben. ‘Hadden meisjes vroeger ruzie met hun ouders, dan gooiden ze de deur met een knal dicht en sloten ze zich in hun kamer op’, aldus Bonte. ‘Maar als ze nu hun vader of moeder willen ontvluchten, kunnen ze gewoon de straat oplopen. Daar is de kans natuurlijk groter dat ze in de problemen komen dan op hun kamer.’

Wat ook is veranderd, zijn de rolmodellen bij wie jonge meisjes de mosterd halen. ‘Vroeger waren moeders, tantes en grootmoeders de grote voorbeelden van zoekende tieners, maar die tijd is voorbij’, aldus Celie. ‘Om te leren omgaan met moeilijkheden, emoties en seksualiteit kijken ze nu in de richting van leeftijdgenoten. Dat is nieuw. Jonge meisjes vergelijken zich de hele tijd met hun vriendinnen en nemen ontzettend veel van elkaar over. Als ze maar het gevoel hebben dat ze erbij horen.’ Soms heeft dat nefaste gevolgen. In therapiecentrum De Bleekweide zien ze bijvoorbeeld geregeld jonge meisjes die zelf grensoverschrijdend gedrag hebben toegelaten. ‘Dan stemt zo’n kind ermee in dat een jongen iets met haar doet wat ze eigenlijk niet wil. Meestal laat ze zich overtuigen met het argument dat andere meisjes daar helemaal niet moeilijk over doen’, legt Celie uit. ‘Vaak gaat het om heel vernederende dingen, die haar zelfvertrouwen nog meer aantasten.’

Dat de sociale druk onder pubers zo veel zwaarder is geworden, komt vooral door de opkomst van sociale media. ‘Mijn peers waren destijds mijn vrienden uit het dorp’, legt Bonte uit. ‘Nu vergelijken jongeren zich met iedereen van dezelfde leeftijd die ze online zien passeren. Daardoor is het nog veel moeilijker geworden om aan alle verwachtingen te voldoen. Vandaar dat sommigen heel ver willen gaan om zich te positioneren.’ Voelt een tienermeisje dat ze bij haar leeftijdgenoten scoort als ze een heel onthullende foto of hatelijkheden over een klasgenote post, dan is de kans groot dat ze daar steeds verder in gaat.

Anno 2018 heeft de queen bee van de speelplaats eerder de grootste mond dan het mooiste snoetje. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de beroemdheden met wie veel tienermeisjes dwepen niet bepaald lichtende voorbeelden zijn. Bad ass girls hebben de scepter overgenomen van de vrolijke cheerleaders uit tienerfilms van weleer. De immens populaire Kim Kardashian, bijvoorbeeld, is bekend geworden door een uitgelekte sekstape en post geregeld een blootfoto van zichzelf op Instagram. Net zoals zangeres en actrice Miley Cyrus, die nog niet zo heel lang geleden de ster van de brave Disney-reeks Hannah Montana was.

Als we meisjes op dezelfde manier behandelen als jongens, nemen ze ook het ongewenste pubergedrag over

Er zijn trouwens wel meer artiestes die provocerende foto’s online gooien in een poging voor vol te worden aangezien. Sommigen houden het niet bij blootselfies maar delen ook foto’s waarop ze ladderzat staan te tongzoenen. Van actrice Amanda Bynes circuleren zelfs beelden waarop ze drugs gebruikt of in de boeien wordt geslagen, en Twitter ontploft zowat als er foto’s opduiken van een snuivende Rihanna. Erg vinden die diva’s dat niet. Zangeres Demi Lovato vond het zelfs een goede zaak dat er naaktfoto’s van haar waren gelekt. Zo kon iedereen zien hoe mooi haar lichaam weer was na jaren van eetstoornissen en druggebruik. Waarom zouden Vlaamse meisjes er dan graten in zien om onthullende foto’s van zichzelf te versturen of zich uit te kleden voor de webcam?

Een man van 28

Dat tienermeisjes, die nog volop op zoek zijn naar hun identiteit, weleens wild om zich heen schoppen en grenzen aftasten, is op zich niet abnormaal. Maar écht probleemgedrag wijst er meestal op dat ze heel slecht in hun vel zitten. ‘Doordat emotionele problemen vaak niet genoeg zorg krijgen, kunnen ze die ook niet verwerken’, legt Lut Celie uit. ‘Volwassenen reageren soms pas als de situatie helemaal ontaardt. Maar voor een meisje zichzelf systematisch verwondt of een bende vormt, heeft ze natuurlijk al een lange weg afgelegd. We moeten dus vroeger aan de slag gaan met wat áchter dat probleemgedrag zit.’

Veel van die zogenaamde wildcats blijken de remmen los te gooien omdat ze zich niet veilig en geborgen voelen. Zo krijgt Lut Celie geregeld kinderen en jongeren over de vloer die ervan overtuigd zijn dat hun vader of moeder hen niet graag ziet. ‘Hechtingsproblemen liggen inderdaad vaak aan de basis’, zegt jeugdrechter Dossche. ‘Tegenwoordig zijn er veel kinderen die nooit een stabiel gezin hebben gekend doordat hun ouders al uit elkaar zijn gegaan toen ze nog een baby of kleuter waren. Sommigen zien zowel bij hun moeder als bij hun vader een resem nieuwe partners passeren, die niet altijd even goed voor hen zijn. Daarbij komt nog dat velen geen zorgend netwerk van familieleden, buren en vrienden meer om zich heen hebben.’

Krijgen ze thuis niet genoeg aandacht, dan gaan ze er actief naar op zoek. Sommigen doen dat door zichzelf te krassen, anderen door leeftijdgenoten te pesten of geborgenheid te zoeken in de armen van een jongen of man, die niet altijd de beste bedoelingen heeft. Om die geliefde te behagen, zijn ze vaak bereid om pikante foto’s en filmpjes van zichzelf te maken, drugs te gebruiken of desnoods seks te hebben met zijn vrienden. ‘Zeker als ze zo’n man via het internet leren kennen, zoals tegenwoordig veel gebeurt, komen beïnvloedbare meisjes soms in gevaarlijke situaties terecht’, weet Mieke Dossche. ‘Als een kind van 14 helemaal in de ban is van een man van 28 is het risico op misbruik nu eenmaal groot.’

Geen plaats

Toch duurt het vaak behoorlijk lang voor volwassenen doorhebben dat het echt de verkeerde kant opgaat. ‘Dat komt doordat we van meisjes verwachten dat ze braaf, flink en lief zijn’, zegt Joost Bonte. ‘Doordat we ervan uitgaan dat zij geen al te erge dingen zullen doen, zijn we minder alert.’ Valt er niet meer naast het baldadige gedrag van een meisje te kijken, dan wordt daar in veel gevallen ook minder zwaar aan getild dan bij jongens. ‘Fysieke agressie, waar vooral jongens zich aan bezondigen, vinden we nog altijd veel erger dan verbaal geweld’, legt De Block uit. ‘Tegen jongens zeggen ouders en leerkrachten meestal klaar en duidelijk waar het op staat. Met meisjes gaan ze omzichtiger om, uit angst hen te kwetsen of bruuskeren. Nochtans hebben alle pubers behoefte aan duidelijke grenzen.’

Bende van de Zehbi's
Bende van de Zehbi’s © Belga

Als de situatie zo escaleert dat een meisje overduidelijk hulp nodig heeft, moet ze daar soms maanden op wachten. Zowel de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg als kinder- en jeugdtherapeuten kunnen de toestroom amper aan. Maar ook in heel ernstige, zelfs gevaarlijke situaties, kunnen meisjes vaak niet worden geholpen. ‘Een meisje van 13, 14 jaar dat al tien of twintig keer is weggelopen en zichzelf daarbij telkens in gevaar brengt, moeten we voor haar eigen veiligheid even van de buitenwereld kunnen afsluiten’, zegt Dossche. ‘Maar in open instellingen loopt de wachttijd op tot zes maanden en in de gesloten instellingen voor meisjes in Beernem zelfs tot een jaar. Het is geen uitzondering dat ik zo’n kind weer naar huis moet laten vertrekken, tot grote frustratie van haar ouders die heel goed weten dat ze er binnen de kortste keren weer vandoor zal gaan. Vreemd genoeg wekt dat amper verontwaardiging op. Stel u voor dat ik jongens die zware feiten hebben gepleegd naar huis zou moeten sturen. De kranten zouden er vol van staan.’

Als een meisje echt een gevaar is voor zichzelf, hebben jeugdrechters nog een laatste redmiddel: een gedwongen opname van maximaal 40 dagen in de psychiatrie. Dat gebeurde bijvoorbeeld met een dertienjarig meisje dat zichzelf heel zwaar verwondde. Keer op keer liep ze van huis weg en kwam dan terecht bij mannen van soms wel 30 jaar, die haar drugs gaven en misbruikten. Omdat niemand nog vat op haar kon krijgen, besloot de jeugdrechter haar te colloqueren. ‘Het schrijnendste is dat ze dan soms op een afdeling voor volwassenen terechtkomen, want ook in de kinder- en jeugdpsychiatrie zijn de wachtlijsten erg lang’, vertelt Mieke Dossche. ‘Ik heb zelfs meegemaakt dat een meisje van 13 op haar kamer moest worden opgesloten omdat volwassen psychiatrische patiënten toenadering tot haar zochten. Een vreselijke situatie, maar ik wist tenminste zeker dat ze een tijdlang niet zou kunnen weglopen.’

Er is dus dringend nood aan meer plaatsen voor meisjes in jeugdinstellingen, meer bedden in de kinder- en jeugdpsychiatrie en meer psychotherapeuten die zich met jongeren bezighouden. ‘Natuurlijk is dat belangrijk’, zegt Lut Celie. ‘Maar laten we ons alsjeblief niet blindstaren op de lengte van die wachtlijsten. We moeten net proberen te voorkomen dat zo veel jongeren op die lijsten terechtkomen. Het probleem is niet dat ze onderweg moeilijkheden ondervinden, maar wel dat ze niet hebben geleerd hoe ze daarmee moeten omgaan. Alleen als we daar iets aan doen, zullen er niet meer zo veel meisjes van 14 zijn die moeten wachten tot er een plek vrijkomt bij een psycholoog of in een instelling.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content