Arbeidsauditeur Gianni Reale wil de depots van pakjesbedrijven PostNL en GLS verzegelen

GIANNI REALE: 'Als de wetgever zijn huiswerk niet snel maakt, zal een rechter het wel doen.' © BelgaImage
Peter Casteels

De pakjesbedrijven PostNL en GLS staan terecht voor het wangedrag van hun onderaannemers in België. Arbeidsauditeur Gianni Reale hoopt dat er eindelijk werk wordt gemaakt van een beter statuut voor de chauffeurs die uw bestellingen thuis leveren. ‘Zijn dit echt de “jobs, jobs, jobs” die we willen?’

Sinds corona zijn alle vage bezwaren over duurzaamheid en de arbeidsomstandigheden van werknemers in de e-commerce helemaal vergeten. Iedereen bestelt massaal pakjes online, zonder erbij na te denken. Nochtans worden die bezwaren soms hardgemaakt. Zo moeten de pakjesbedrijven PostNL en GLS zich voor de rechter in Antwerpen verantwoorden voor de misstanden bij hun onderaannemers. De chauffeurs die voor hen uw pakjes bezorgen zijn vaak niet in orde met de Belgische arbeidswetgeving. Een uitspraak is pas voor volgend jaar, maar ondertussen dreigt arbeidsauditeur Gianni Reale, die optreedt als openbaar aanklager in de zaak, ermee depots te verzegelen als de regels niet beter worden gerespecteerd.

De busjes die je door Vlaanderen ziet rijden zijn helemaal niet van PostNL.

Reale: ‘Laat ik eerst duidelijk zeggen dat we PostNL niet viseren. Bijna alle koeriersbedrijven hebben boter op het hoofd. Het vermoeden van onschuld geldt nog altijd tot het tegendeel bewezen is, maar natuurlijk blijven we in de aanloop naar het proces controles uitvoeren. Een burgemeester kan beslissen om een café waar veel gevochten of gedeald wordt te verzegelen, ook als de cafébaas niets te maken heeft met de criminele activiteiten. Hetzelfde geldt voor de depots waar pakjes van PostNL en GLS worden verzameld. Tijdens een vorige controle heb ik vijftien busjes verzegeld waarbij inbreuken waren vastgesteld. Die bedrijven kunnen niet meer doen alsof er niets aan de hand is, hoewel ze geen enkel initiatief nemen om het misbruik tegen te gaan. Sterker nog, ik beschik over informatie die aantoont dat PostNL busjes en vrachtwagens naar andere depots omleidt als ze weten dat er controleurs aankomen.’

Over wat voor misbruiken gaat het?

gianni Reale: De zestig dossiers die we in dit proces hebben samengevoegd, gaan vooral over chauffeurs die niet in orde zijn met hun papieren. Ze zijn niet aangemeld bij de sociale zekerheid, voeren zwartwerk uit, of hebben een werkrooster dat niet overeenkomt met het arbeidsschema. Fundamenteler gaat het over het vermoeden van schijnzelfstandigheid en over verboden op de terbeschikkingsstelling van arbeidskrachten. De chauffeurs werken voor onderaannemers, maar die zijn helemaal afhankelijk van PostNL en GSL, die de werktijden en vergoedingen bepalen. Ik heb zelfs vernomen dat koeriers in opdracht van die bedrijven een controlebadge moeten scannen. Het is mijn standpunt dat PostNL en GLS de facto dus minstens een deel van het werkgeversgezag over de chauffeurs waarnemen, met alle verantwoordelijkheden en verplichtingen die daarbij komen kijken.

Die werkwijze is voor PostNL en GLS natuurlijk wel een pak goedkoper.

Reale: Precies. Nogmaals, veel koeriersbedrijven doen vermoedelijk hetzelfde. Ze besparen zo heel veel kosten. De busjes die je door Vlaanderen ziet rijden zijn helemaal niet van PostNL. De onderaannemers moeten er wel een PostNL-sticker opkleven, maar de benzine en de verzekering betalen ze zelf. Alle investeringen zijn voor de chauffeurs en de onderaannemers. PostNL en GLS betalen ook geen of nauwelijks sociale bijdragen voor die mensen, waardoor ze geen pensioen opbouwen of op een uitkering kunnen rekenen als ze ziek zijn.

Wie wil er zulk werk doen?

Reale: Meestal gaat het om mensen met een migratieachtergrond. Toen de Belgen niet meer in de mijnen wilden werken, is men ook buitenlanders gaan rekruteren. Zelfs studenten willen deze job niet als tijdelijk baantje. Ik hoor dat er ook mensen zonder papieren en zelfs minderjarigen worden ingezet. We kennen allemaal de verhalen van campings aan de Belgisch-Nederlandse grens waar mensen uit het Oostblok in schrijnende omstandigheden worden gehuisvest om elke dag in de depots van, bijvoorbeeld, Bol.com te gaan werken. Om een leefbaar loon te verdienen, moeten die mensen ook heel veel uren kloppen, in een onmenselijk tempo. De onderaannemers zeggen dat ze wel móéten frauderen met hun werkschema om te kunnen overleven. Soms worden ze in het begin redelijk betaald, maar zakken de tarieven na enkele maanden tot het minimum.

Pakjesbedrijven schermen vaak met de wilsautonomie. Iemand beslist voor zichzelf om zelfstandige te worden, dus is hij zelfstandige. Maar wil dat zeggen dat een bedrijf alles met die mensen mag doen? Ik vind van niet, en de profielen van mensen die voor pakjesbedrijven werken, geven aan dat ze het niet helemaal uit vrije keuze doen. Ze moeten sowieso al erg veel uren werken om break-even te draaien en hun investeringen terug te verdienen. Maar het is dat of diepe armoede. Enkele Nederlandse rechters hebben ook al aangegeven dat ze de redenering van de wilsautonomie niet volgen. Trouwens, zelfs als de rechter beslist om PostNL en GSL niet te veroordelen, zijn de misbruiken bij hun onderaannemers manifest. Dat kan door niemand worden ontkend. Ze hebben er belang bij om actie te ondernemen, maar ze blijven doen alsof hun neus bloedt.

Gaat het alleen over misbruiken? Of vormen praktijken als deze volgens u een belangrijk onderdeel van het verdienmodel van e-commerce?

Reale: Uiteraard. Zulke bedrijven boeken een groot deel van hun winst alleen door mensen te onderbetalen. Dat zorgt ook voor oneerlijke concurrentie met een bedrijf als bpost, dat zijn werknemers wél in dienst heeft. Enkele jaren geleden was bpost nog de grootste speler op de markt, maar het heeft de rol moeten lossen. Het kan niet op tegen de goedkope flexibiliteit van PostNL. Sommige websites bieden klanten nu de keuze om hun pakje te laten afleveren door PostNL of om uit morele overwegingen vier euro meer te betalen en het door bpost te laten verzenden.

Partijen als de Open VLD en ook arbeidsmarktexperts zouden liever méér jobs in de Belgische e-commerce zien.

Reale: Ik ben zeker geen tegenstander van e-commerce, maar ik vraag me af of dat echt de ‘jobs, jobs, jobs’ zijn die we willen. De arbeidsrechten waarvoor in dit land zo lang is gestreden, moeten op zijn minst worden gerespecteerd. Een bedrijf als PostNL betaalt wellicht amper belastingen in België, en dus ook nauwelijks sociale bijdragen voor zijn werknemers. Die jobs leveren de begroting en de sociale zekerheid heel weinig op, en voor de mensen die ze moeten uitvoeren is het geen vetpot. De winsten worden boven aan de piramide afgeroomd. Wie onderaan zit, houdt amper iets over.

Bevoegd minister Petra De Sutter (Groen) deed onlangs enkele voorstellen om de e-commerce groener en duurzamer te maken. Een goed idee?

Reale: Ik heb uiteraard niets tegen vergroening, maar het moet een prioriteit zijn om zeer korte, duidelijke spelregels te maken voor e-commercejobs. Iedereen voelt dat ze dringend nodig zijn. De schijnstatuten moeten eruit. Als de wetgever zijn huiswerk niet snel maakt, zal een rechter het wel in zijn plaats doen. Daarom kijk ik uit naar de uitspraak in het proces tegen Deliveroo, want daar zal voor de eerste keer in België over deze vormen van schijnzelfstandigheid worden geoordeeld. De rechter zal moeten verhelderen wanneer zulke statuten toegelaten zijn en wanneer niet. Er zal wellicht hoger beroep worden aangetekend, maar op het einde van de rit zullen we beter weten waar we aan toe zijn. Aan de andere kant is PostNL al enkele keren hard aangepakt in Nederland door een rechter en de inspectiediensten, en het bedrijf blijft gewoon op dezelfde manier opereren.

Bol.com reageerde niet op onze vraag om een reactie. GLS wenste uit respect voor de rechtsgang zich van commentaar te onthouden. PostNL reageerde: ‘We hebben het volste vertrouwen in het verloop van deze rechtszaak, omdat we ervan overtuigd zijn dat we voldoen aan alle wet- en regelgeving ter zake.’

'Zelfs studenten willen deze job niet als tijdelijk baantje'

Gianni Reale

– 1977 geboren in Mol

– Studeerde rechten aan de KU Leuven

– Werkte zes jaar als advocaat en ging daarna als magistraat aan de slag bij het Openbaar Ministerie

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content