Europarlementslid Anneleen Van Bossuyt (N-VA) schuift als kersvers voorzitter van de Europese Commissie Interne Markt en Consumentenbescherming aan tafel bij de brexitgesprekken, samen met Guy Verhofstadt. ‘In het verleden heeft Verhofstadt weleens cavalier seul gespeeld.’
Studies Europees recht in Rennes en een assistentschap bij het Europees Instituut van de Universiteit Gent: toen Anneleen Van Bossuyt aan het begin van het decennium de N-VA vervoegde, was meteen duidelijk dat de Belgische staatsstructuren te klein waren voor haar. In 2015 nam ze de zetel van Louis Ide in het Europees Parlement over. Van een brexit was toen nog geen sprake, van een rol als voorzitter van de Europese Commissie Interne Markt en Consumentenbescherming evenmin. Tweeënhalf jaar ver in haar eerste politieke mandaat mag Van Bossuyt opeens mee beslissen over een van de meest heikele thema’s bij die brexit: hoe moet het verder met de interne markt van de Europese Unie? ‘Er is geen beter moment om commissievoorzitter te worden dan nu.’
Anneleen Van Bossuyt: ‘Het belang van de interne markt is moeilijk te overschatten. Het is de hoeksteen van de Europese samenwerking, en de hoeksteen van onze gezamenlijke economie. Voor Vlaanderen is het Verenigd Koninkrijk sowieso cruciaal: het is onze vierde belangrijkste handelspartner, één job op de veertig hangt direct of indirect van het VK af. Als er bij de brexit opnieuw douanetarieven zouden ingesteld worden tussen het VK en de EU, zou dat bijvoorbeeld voor de haven van Zeebrugge een ramp zijn: 45 procent van de goederen die door de haven passeren, zijn afkomstig uit handel met het VK.’
Een job op de veertig hangt in ons land direct of indirect van het VK af. Als er bij de brexit opnieuw douanetarieven zouden ingesteld worden, zou dat een ramp zijn.
Hoe zal u precies betrokken worden bij de onderhandelingen?
Van Bossuyt: ‘De onderhandelingen worden gevoerd door de Europese Commissie en de Raad, waar de Belg Didier Seeuws aangesteld is als onderhandelaar. Daarnaast heeft het Europees Parlement aan het einde van de rit een vetorecht: als het Parlement niet akkoord gaat met de brexitdeal, komt de deal er ook niet. Guy Verhofstadt (Open Vld) is aangesteld als onderhandelaar voor het Parlement, maar moet in zijn functie wel terugkoppelen naar de commissievoorzitters. Op dat moment kan zorgen dat de deal beantwoordt aan wat ons land nodig heeft.
‘Eerlijk gezegd ben ik heel blij dat ik daar aan tafel kan schuiven, want we hebben niet altijd even goeie ervaringen gehad met Guy Verhofstadt. In het verleden heeft hij weleens cavalier seul gespeeld.’
Ook Didier Seeuws komt uit de kringen van Verhofstadt.
Van Bossuyt: ‘Seeuws is zijn vroegere woordvoerder, al konden ze het niet meer met elkaar vinden na zijn overstap naar het kabinet van voormalig Europees Raadsvoorzitter Herman Van Rompuy. Er was zelfs een periode dat een van beiden vertrok als ze samen in dezelfde ruimte waren. Grappig dat ze nu opnieuw samen moeten zitten.’
Wat voor brexit wil u?
Van Bossuyt: ‘Een handelsvriendelijke brexit. Het is heel belangrijk dat we de douanetarieven op nul houden, en dat er zo weinig mogelijk maatregelen komen die de handel belemmeren. Douaneformaliteiten moeten zo eenvoudig mogelijk blijven, want dat is een administratie die ons gewoon handenvol geld kost. Veiligheidsstandaarden, milieuvereisten en normen voor bijvoorbeeld voedselveiligheid moeten overeind blijven.
‘Op vlak van veiligheid, onderzoek, innovatie, en studentenmobiliteit moeten we trachten de samenwerking te behouden. We moeten het VK als een bevoorrechte partner beschouwen, want we gaan elkaar ook na de brexit hard nodig hebben.’
Geen formaliteiten, geen douanetarieven, geen handelsbelemmeringen. Wil u het VK dan gewoon in de interne markt houden?
Van Bossuyt: ‘Eigenlijk wel, maar we weten dat dat niet zal gebeuren. De interne markt kent vier vrijheden: vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal. We weten al langer dat vrij verkeer van personen een heikel punt is voor de Britten, maar het is wel een essentieel deel van die interne markt. De samenwerking zal er in de toekomst sowieso anders uitzien, maar in de praktijk moet het resultaat de huidige economische interne markt zoveel mogelijk benaderen.’
Als de economische belemmeringen zo laag mogelijk gehouden worden, krijg je dan geen situatie waarbij het VK wel van de baten kan profiteren maar niet langer de lusten moet leveren die bij EU-lidmaatschap horen?
Er zijn schattingen die uitgaan van 20.000 wetten waarover besloten moet worden bij de brexit. Dat is een titanenwerk.
Van Bossuyt: ‘Aan alle rechten zijn plichten verbonden, daar is onze partij zeer duidelijk in. There’s no such thing as a free lunch, en dat zal bij de onderhandelingen blijken. We zullen moeten bepalen wat de keerzijde van de medaille is voor de Britten. Dan gaat het niet alleen over geld, maar ook over regels die moeten gerespecteerd worden. De Britten zullen zich bijvoorbeeld moeten houden de Europese wetgeving, maar zullen die niet meer kunnen beïnvloeden.’
Is een boedelscheiding überhaupt mogelijk?
Van Bossuyt: ‘ Ik denk dat het heel erg moeilijk wordt. Pas nu het zover is, begint dat besef overal door te dringen. Er zijn schattingen die uitgaan van 20.000 wetten waarover besloten moet worden, in minder dan twee jaar tijd. Dat is een titanenwerk, en er lag natuurlijk ook geen handleiding klaar. Vergeet niet dat de Britten 44 jaar lang deel uitgemaakt hebben van de Europese Unie en Europese wetgeving toegepast hebben. Hun samenleving is dus mee door Europa vormgegeven. Dan is zo’n scheiding een zware dobber.
‘Sommige Europese stemmen werpen nu op dat de Britten geen al te goeie deal mogen krijgen, omdat dan andere landen zouden kunnen volgen. Maar je kan het VK met weinig andere lidstaten vergelijken: ze zijn bijvoorbeeld nooit in de Schengenzone of de eurozone gestapt.’
Een slechte brexitdeal is mogelijk evengoed in het nadeel van de EU?
Van Bossuyt: ‘Tuurlijk. Die houding is veeleer een onderhandelingsstrategie van mensen die een sneeuwbaleffect vrezen waarbij de meer eurokritische landen op ideeën worden gebracht. Ik denk dat de soep niet zo heet gegeten zal worden als ze geschonken wordt. Er wordt veel stoere taal verkocht, maar in de praktijk ziet iedereen wel de meerwaarde van een goeie brexitdeal, langs beide zijden.
‘Er speelt ook een stuk frustratie mee, vooral bij de vele eurofielen. De brexit is een blamage geweest voor Europa, dat nooit goed overweg kon met kritiek. Kijk maar naar België. Ons land is traditioneel erg eurofiel, en onze partij is een van de eersten geweest die kritiek durfde uiten. Meteen werden we weggezet als anti-Europese sceptici die niet beter waren dan de UKIP van Nigel Farage. Maar eigenlijk doen wij hetzelfde als een bedrijfsleider die kritisch naar zijn onderneming kijkt: je doet dat niet om je bedrijf te kelderen, maar om de zaken beter te doen draaien. Ik heb al tien jaar rond Europa gewerkt, het zou wel heel masochistisch zijn om hier te zitten in de hoop dat het schip zinkt.’
Uw partij liep in het verleden nochtans niet erg warm voor de Europese instellingen.
Van Bossuyt: ‘Europa is voor onze partij net heel erg belangrijk. Wij geloven dat de bevoegdheden die nu nog op Belgisch niveau zitten uiteindelijk ofwel naar Europa ofwel naar Vlaanderen zullen moeten gaan.
‘Er gaat heel veel fout in Europa: de eurocrisis, de veiligheidscrisis, het migratievraagstuk, de brexit. De hoera-communicatie van Europa is daardoor niet meer geloofwaardig. Heel veel mensen zien niet meer wat Europa voor hen doet. We moeten dus focussen op die domeinen waar we echt verschil kunnen maken. Net daarom moeten we eurokritisch zijn. De brexit is het uitgelezen moment om in Europa een aantal lessen te trekken. De interne markt is prachtig, maar we moeten kunnen toegeven dat die misschien geëvolueerd is in een richting die we zelf niet wilden. Ik denk bijvoorbeeld sociale dumping bij gedetacheerde werkkrachten. Dat mis ik soms in Europa: je moet altijd zeggen dat alles perfect is en gesmeerd loopt, terwijl heel veel mensen zien dat het niet zo is.’
Een Europa op verschillende snelheden moet er absoluut komen, Tegelijk maak je het daardoor nóg ingewikkelder, want je creëert ‘clubjes binnen de club’.
Voor veel mensen lijkt Europa een ondemocratische mastodont.
Van Bossuyt: ‘Het fameuze democratisch deficit. Dat heeft in ieder geval niks te maken met de wijze waarop wetgeving tot stand komt in Europa. Dat proces is heel duidelijk, en er zijn heldere regels over. Kan dat transparanter? Zeker. Is dat proces ingewikkeld? Zeker, maar we zitten nu eenmaal met 28 landen rond de tafel.
‘Het democratisch deficit schuilt veeleer in de afstand tussen de burger en Europa, de ver-van-mijn-bed-show. Sommigen pleiten bijvoorbeeld voor een Europese minister van Financiën, of zogenaamde eurobonds. Daar zitten de mensen toch echt niet op te wachten? Er is toch niemand die daardoor beter gaat begrijpen wat Europa voor hem of haar doet?’
Het laatste jaar is een Europa op twee snelheden geen taboe meer gebleken. Biedt dat een oplossing?
Van Bossuyt: ‘Wat ons betreft moet een Europa op verschillende snelheden er absoluut komen, een flexibel netwerk van lidstaten. Je kan geen groep verhinderen stappen vooruit te zetten omdat een kleinere groep dat niet wilt. Tegelijk maak je het daardoor nóg ingewikkelder, want je creëert ‘clubjes binnen de club’.’
Welke lidstaten behoren dan tot de clubjes binnen de club?
Van Bossuyt: ‘Dat zal per domein verschillen. Op vlak van migratie zien we dat Oost-Europa lijnrecht tegenover West-Europa staat. Als het gaat over de euro, zien we een noord-zuidtegenstelling. Ieder clubje zal er dus anders uitzien.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
