‘Als politieke partijen om het even wie op hun lijsten zetten, komen er vroeg of laat vodden van’

De afgelopen weken zorgden een aantal schandalen voor ontslagen van kandidaten bij meerdere partijen. ‘Politieke partijen moeten met de grootste nauwgezetheid hun kandidaten screenen’, schrijft Herwig Reynaert (UGent). ‘De druk om de lijst gevuld te krijgen, mag dan ook geen excuus zijn om bij wijze van spreken om het even wie op de lijst te plaatsen.’

‘Man man man, miserie miserie miserie.’ Iedereen kent de legendarische uitspraak van Jaak Van Assche, die Fernand Costermans vertolkt in FC De Kampioenen. Op menig partijhoofdkwartier werd deze quote de voorbije dagen ongetwijfeld meermaals uitgeroepen, zowel lokaal als nationaal. Het begon allemaal met de onthutsende Pano-reportage over de rechts-radicale beweging Schild & Vrienden. De ranzigheid droop toen bij momenten van het scherm.

De gevolgen bleven dan ook niet uit: verschillende kandidaten werden halsoverkop van de kandidatenlijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen gehaald. N-VA lijkt tot nu het grootste slachtoffer van de Pano-reportage te zijn.

Los hiervan hadden we de verhalen van een SP.A-kandidaat die geld uit de kas van de jeugdbeweging haalde, en van een schepen van Open VLD die examenfraude pleegde. Verder waarschuwde Bart De Wever (N-VA) een aantal dagen geleden voor politieke infiltratie door de maffia. Niet meteen een fraaie schets over de politiek.

Om het nog wat dramatischer te maken, bleek uit het artikel van Ewald Pironet in Knack dat politieke partijen het lastig hebben om voldoende kandidaten te overtuigen om op de kandidatenlijsten plaats te nemen. Welke les kunnen of moeten de kiezers, de politici en politieke partijen hieruit trekken?

Wanneer we straks op 14 oktober naar de stembus trekken, is er door de politieke partijen al een heel belangrijke voorselectie gebeurd. De politieke partijen bepalen immers wie er al dan niet op de lijst komt. Als kiezer kunnen we enkel kiezen uit diegenen die al voorgeselecteerd zijn.

Het betekent dan ook dat de politieke partijen met de grootste nauwgezetheid hun kandidaten moeten screenen. De druk om de lijst gevuld te krijgen, mag dan ook geen excuus zijn om bij wijze van spreken om het even wie op de lijst te plaatsen. Als men dit toch meent te moeten doen, komen er op korte of wat langere termijn ongetwijfeld vodden van.

Ook als kiezer moeten we onze stem serieus nemen: hoeveel onder ons maken een echte inhoudelijke analyse van politieke partijen en kandidaat-politici? Wij dragen met andere woorden mee verantwoordelijkheid voor wie straks onze vertegenwoordigers en leiders zijn.

Was het de voorbije tijd allemaal kommer en kwel? Helemaal niet. Duizenden en duizenden gemotiveerde en goed menende kandidaten zitten volop in verkiezingsmodus. Ook de zoektocht naar witte konijnen gaat nog even verder. Recentelijk lieten Roel Vanderstukken, ondermeer bekend van Familie en Steracteur Sterartiest, en Jan Ceulemans, gewezen Rode Duivel en vele jaren de steunpilaar van Club Brugge, weten dat ze respectievelijk voor Groen en voor N-VA aan de verkiezingen zouden deelnemen.

Een bekende Vlaming zijn is uiteraard een electoraal voordeel maar is niet altijd een garantie op electoraal succes. Vraag het maar aan Jaak Van Assche, lijstduwer voor N-VA in Bonheiden, die na 18 jaar schepenambt niet verkozen raakte in 2006. Niettemin. Met figuren die aanspreken kan je een goede score behalen, zelfs al is de trend van de partij in je nadeel.

De lokale politiek wordt in ieder geval veel minder door uitgesproken ideologische breuklijnen beheerst. Dit betekent echter niet dat ideologische verschillen helemaal geen rol zouden spelen. Voorkeurstemmen werden echter de voorbije decennia steeds belangrijker voor de kandidaten om hun verkiesbaarheidscijfer, het aantal stemmen nodig om verkozen te raken, te behalen. Dit sluit trouwens naadloos aan bij een Europese tendens om de lokale verkiezingen te personaliseren.

Ook dit blijkt uit de lopende verkiezingscampagne. We worden vanaf – vaak spuuglelijke – affiches en plakkaten door honderden kandidaten toegelachen. Waar is de tijd gebleven dat de socialisten een pleidooi hielden voor het uitbrengen van een lijststem?

Wat na 14 oktober met al die kandidaten en verkozenen? Net zoals er bij de lijstvorming een soort voorzorg moet zijn die ervoor zorgt dat niet iedereen zomaar een plaatsje op de lijst krijgt – moet zijn, moet er na de verkiezingen nog meer aandacht geschonken worden aan de nazorg. Zowel de niet-verkozen kandidaten, al dan niet ontgoocheld, als de verkozenen verdienen de nodige ondersteuning.

Politieke partijen mogen diegenen die niet verkozen zijn niet uit het oog verliezen. Ze hebben zich immers vaak met hart en ziel tijdens de campagne ingezet. Gebruik hun enthousiasme ook in de toekomst. Voor de verkozenen moet zeker de nodige inhoudelijke ondersteuning worden voorzien. Wie zich plots realiseert dat hij of zij gemeenteraadslid, schepen of burgemeester wordt, ontwaakt soms ongetwijfeld in angstzweet. Laat hen niet in eenzaamheid achter.

Laat ons dus met zijn allen – kiezers, politici, politieke partijen – zorgzaam omgaan met diegenen die vandaag en morgen en hopelijk ook in de verre toekomst zich politiek voor onze maatschappij willen engageren.