‘Al bijna 20 jaar hangt het energiebeleid aaneen van dure beloftes en nog duurdere subsidies’

‘Naar schatting vijf gascentrales zullen nodig zijn om de sluiting van de kerncentrales op te vangen. Die centrales moeten er komen met subsidies, wat opnieuw een dure zaak belooft te worden’, schrijft senior writer Ewald Pironet.

Een verrassing kon je het niet noemen. Vorige week vernietigde het Grondwettelijk Hof de Vlaamse regeling rond de terugdraaiende teller voor gezinnen met zonnepanelen. De Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG), de Raad van State en Marie-Christine Marghem (MR), de vorige federale energieminister, hadden herhaaldelijk gewaarschuwd: de Vlaamse regering zou in dat dossier teruggefloten worden. De betrokken politici negeerden het straal.

Bart Tommelein (Open VLD), Vlaams energieminister van 2016 tot 2018, en zijn opvolger en partijgenoot Lydia Peeters bleven verklaren aan iedereen die het horen wilde: bezitters van zonnepanelen zouden nog vijftien jaar na de installatie van de terugdraaiende teller kunnen genieten. Op 3 april 2019 stemden 68 Vlaams Parlementsleden van de regeringspartijen N-VA, Open VLD en CD&V voor die gunstige regeling, terwijl 26 leden van de oppositiepartijen SP.A, Groen en Vlaams Belang zich onthielden. Niemand stemde tegen, wat het gebrek aan verantwoordelijkheidszin illustreert. Dat op 26 mei verkiezingen zouden plaatsvinden, verklaart natuurlijk wel wat.

Het was niet de eerste proeve van lichtzinnigheid in dit dossier. Het loopt al fout sinds 2002, toen wijlen Steve Stevaert (SP.A) minister van Energie was in de paars-groene regering. Hij begon groenestroomcertificaten voor zonnepanelen uit te reiken, ondoordacht beleid dat jarenlang werd voortgezet. Een put in de begroting was het gevolg. De Turteltaks, vernoemd naar de liberale energieminister Annemie Turtelboom (2014-2016), moest die put dempen. Maar de kritiek op dat ‘gedrocht’ was vernietigend en Turtelboom kon inpakken.

Haar opvolger, Bart Tommelein, wordt nu geconfronteerd met de valse belofte over de terugdraaiende teller. Maar terwijl Turtelboom al een tijdje in de Europese Rekenkamer zit, is hij burgemeester van Oostende geworden. Hij kan niet meer ter verantwoording worden geroepen voor het debacle waar 571.000 Vlaamse gezinnen het slachtoffer van zijn. Huidig energieminister Zuhal Demir (N-VA) zal hen vergoeden. Kostprijs voor de belastingbetaler: 579 miljoen euro.

Federaal is het niet beter gesteld met het energiebeleid. In 2003 besliste de paars-groene regering van Guy Verhofstadt (Open VLD) tot de kernuitstap, zonder ook maar één spoor van een plan van aanpak. Ook de volgende regeringen werkten dat nooit uit. Verantwoordelijk voor Energie waren achtereenvolgens: Marc Verwilghen (Open VLD), die later advocaat werd en ging lobbyen voor Azerbeidzjan; Paul Magnette, tegenwoordig PS-voorzitter; Melchior Wathelet (CDH), die onder meer bestuurder bij energieproducent Luminus werd; en Catherine Fonck (CDH) en Marie-Christine Marghem (MR), die allebei nog Kamerlid zijn.

De regering-De Croo heeft de kernuitstap bevestigd en de nieuwe federale energieminister, Tinne Van der Straeten (Groen), gaat voluit voor de sluiting van de kerncentrales in 2025 – hoe dat moet lopen, is nog altijd onduidelijk. Hoogspanningsnetbeheerder Elia heeft al gewaarschuwd dat de Belgische stroombevoorrading in het gedrang komt als er over vier jaar onvoldoende alternatieven zijn. De uitstap zal ons in elk geval afhankelijker maken van buitenlandse stroom.

Naar schatting vijf gascentrales zullen nodig zijn om de sluiting van de kerncentrales op te vangen. Die centrales moeten er komen met subsidies, wat opnieuw een dure zaak belooft te worden. Een ander probleem is dat gascentrales CO2 uitstoten. Volgens de Britse klimaatdenktank Ember ligt België op schema om tegen 2030 een van de vuilste stroomproducenten in Europa te worden. Van der Straeten deed dat al af als ‘het stof van een verbouwing’ – iets waar we nu eenmaal doorheen moeten. Een opmerkelijke uitspraak voor een groene minister.

Zowel het Vlaamse als het federale energiebeleid hangt al bijna twintig jaar aaneen van dure beloftes en nog duurdere subsidies. Parlementsleden van meerderheid en oppositie laten meestal begaan, de directe verantwoordelijken kiezen erna niet zelden voor een andere carrière. Dat alles voedt het idee van een onbetrouwbare overheid.

Ondertussen behoort de Belgische energiefactuur tot de hoogste in Europa. Dat heeft niets te maken met dure elektriciteit en alles met allerlei tarieven en vooral heffingen, waarin we kampioen zijn. Het is de prijs die we betalen voor ons decennialange energiebeleid. Correctie: ons non-beleid.