Ook in Franstalig België zetten grondspecialisten vraagtekens bij de wettelijke basis van de coronamaatregelen.
In Luik kwamen vorig weekend 500 mensen op straat tegen de avondklok. Hoewel advocaat en grondwetspecialist Marc Uyttendaele de coronamaatregelen niet inhoudelijk bekritiseert, heeft hij wel scherpe kritiek op de wettelijke fundering ervan.
‘De coronacrisis heeft onze regeringen het mes op de keel gezet, maar in de toekomst moet het inperken van de vrijheden gebeuren in een veilig en welomschreven grondwettelijk kader. Vandaag zie je immers hoe je in een democratische samenleving heel snel fundamentele vrijheden kunt beknotten’, zegt Uyttendaele.
‘Angst zorgt ervoor dat de meeste burgers de rechten die hen grondwettelijk toekomen, zomaar inleveren. Daarom is het belangrijk dat we nadenken over andere en betere manieren om in dit soort crisissen te reageren. Fundamentele rechten, denk aan het recht om je vrij te verplaatsen, per ministerieel besluit inperken, zoals vandaag gebeurt, roept ernstige vragen op. Het kan in een democratie niet zo zijn dat één enkele minister, in casu de minister van Binnenlandse Zaken, mensen hun vrijheden ontneemt. Een minister die bovendien in geen velden of wegen te bespeuren was in de Nationale Veiligheidsraad, of nu, in het Overlegcomité. Zulke vrijheidsbeperkende maatregelen moeten worden genomen binnen een juridisch kader waarin het parlement nauw betrokken is. Dat is cruciaal in een democratie.’
De coronacrisis heeft diepe lacunes in de institutionele organisatie van ons land aan het licht gebracht.
Topadvocaat Marc Uyttendaele
Tot dusver ziet de Raad van State geen graten in de juridische grondslag van de coronamaatregelen. ‘Ongetwijfeld wil men in deze bijzonder gevoelige periode vooral de sociale vrede bewaren en de chaos niet nog vergroten door maatregelen op lossen schroeven te zetten’, aldus de topadvocaat. ‘Maar desalniettemin heeft de coronacrisis aan het licht gebracht dat er diepe lacunes zitten in de institutionele organisatie van het land. Dat in de eerste coronagolf de Nationale Veiligheidsraad de touwtjes in handen had, was een intellectuele dwaling, want de minister-presidenten van de deelstaten hoorden daarin helemaal geen zitting te hebben. Vandaag is het Overlegcomité aan zet, dat is al een stuk beter, maar eigenlijk heeft dat geen beslissingsmacht. Ook daar moet dus een mouw aan worden gepast.’
Gaat het hier om meer dan een interessante discussie onder grondwetsspecialisten, en moeten ook gewone burgers zich zorgen maken? Jazeker, vindt Uyttendaele. ‘Dit is echt een grote democratische uitdaging. We denken dat onze grondwettelijke vrijheden vanzelfsprekend en verworven zijn, maar het zijn fragiele constructies. We moeten dus uiterst waakzaam blijven. Het gevaar met crisissen zoals deze, is dat we gewend raken aan het inperken van onze vrijheden. En dat we door onze onverschilligheid medeplichtig worden aan het blijvend terugschroeven ervan.’
