Josse De Pauw dook voor Bijloke Wonderland in zijn boekenkast en koos het kortverhaal Leviathan uit P.F. Thoméses verhalenbundel Zuidland. Hij ensceneert het met muzikant Kris Defoort, geluidsmaker Céline Bernard en… drie boxen.
‘De drie jagers merkten pas na enige tijd dat ze niet meer op een pad liepen.’ Stak die beginzin het vuur aan de lont?
Josse De Pauw: Die zin, ja, én wat volgt. Toen LOD Muziektheater me vroeg om voor Bijloke Wonderland – een nieuw, coronaproof zomerfestival – iets te maken, dacht ik meteen aan Leviathan. Het idee om met die tekst iets te doen, sluimerde al een tijd. P. F. Thomése schrijft in een prachtige, archaïsche taal over het Nederlandse vissersdorp Noordwijk ter Zee in 1570. Het verhaal begint met een passage – net een mooi geschilderd miniatuurtje – waarin drie dronken jagers een storm trotseren. In een zak dragen ze het hoofd van het standbeeld van de heilige Hieronymus.
Na de storm blijkt op het strand een enorme walvis te liggen – de titel verwijst naar het gelijknamige mythische zeemonster. De hoofdpersonages zijn de Admiraal, zijn zoontje Bultje en de dichter Dousa. Met Thoméses toestemming heb ik van het verhaal een luisterspel gemaakt. Ik focus op het moment waarop iedereen rond de walvis staat.
Speelt uw luisterspel zich ook af in 1570?
De Pauw: Ja. De verwijzingen naar die tijd en plek, naar het nieuwe protestantse geloof en de Beeldenstorm behoud ik zonder ze te benadrukken. Het zijn verwijzingen die je evengoed allegorisch kunt interpreteren.
We maken een luisterspel over hoe niemand begrijpt dat iets niet te begrijpen valt.
Zoals: wat de walvis is voor de dorpelingen is covid-19 voor ons?
De Pauw: Dat verband is toeval. De storm veegde het dorp weg, de walvis ligt daar als een groot, onbegrijpelijk gevaar – net als het coronavirus, ja – maar we maken geen stuk over de coronacrisis. We maken een luisterspel over hoe niemand begrijpt dat iets niet te begrijpen valt. Over hoe groot onze behoefte aan ‘de waarheid’ is.
Met Kris Defoort maakte u al twee odes aan het leven: An Old Monk en A Concert Called Landscape. Gaat Leviathan over óverleven?
Josse De Pauw: Ook, ja. Kris kampte vorig jaar met zware hartproblemen. Ineens besef je hoe hard je iemand zou missen mocht hij wegvallen. Leviathan maken was opnieuw samen plezier vinden in het ontdekken.
Dit keer doet ook Céline Bernard mee, een artiste bruiteuse.
De Pauw: Zij maakt geluiden bij het verhaal. Die zijn soms illustratief, maar vaak ook niet. Het is bijzonder te merken hoe een geluid, voetstappen bijvoorbeeld, anders klinkt dan je zou vermoeden op basis van de handeling waarmee het gemaakt wordt. Céline doet dat vanuit haar box. Onze setting is aan de tijd aangepast, zie je: we delen het podium, maar spelen elk vanuit een box van plexiglas. Kris zit achter de piano in de zijne. Ik vertel maar zet een rol soms extra aan. De sterfscène van de Admiraal, bijvoorbeeld, zal ik niet zomaar staand vertellen.
‘Hij wist dat het zo hoorde: dat men opbouwt wat toch verloren gaat’, laat Thomése die Admiraal denken.
De Pauw: Die zin gaat verder: ‘en dat het nutteloos is dit te weten’. Dat deel is cruciaal. Je motor moet blijven draaien, ook al heeft het geen zin. Wie zoekt naar de zin, belandt in de waanzin. De tijd waarin we leven, is niet de beste. Het is wat het is. Theatermakers moeten weer kleinschaliger werken. Ik kijk uit naar Leviathan, met een bang hart. Wat doen de coronamaatregelen met de relatie tot ons publiek? Dat zullen we merken.
Leviathan van LOD Muziektheater, van 5 augustus tot 21 augustus te zien tijdens Bijloke Wonderland (Gent) en op 5 september in deSingel (Antwerpen). Info: lod.be.
