De aanhoudende droogte in Vlaanderen zet niet alleen de drinkwaterreserves onder druk, ook de voedselprijzen dreigen te stijgen. ‘Dat kan de consument binnenkort merken in de supermarkt.’
Extreme weersomstandigheden beïnvloeden de voedselprijzen, bleek eind vorig jaar al uit onderzoek van de Nationale Bank. De droogte die Vlaanderen momenteel teistert, vormt daarop geen uitzondering, zegt landbouweconoom Xavier Gellynck (UGent). ‘Vooral gewassen die in droge periodes zouden moeten ontkiemen, lopen grote risico’s.’
Als het de komende weken niet gaat regenen, wordt de oogst van vroege aardappelen erg onzeker. Ook groenten die vroeg gezaaid zijn, zoals erwten, spinazie en wortelen, kunnen onherstelbare schade oplopen, met gevolgen voor het aanbod én de prijs.
Risico’s spreiden
Als de oogsten mislukken, dan stijgt de prijs vaak sterker dan dat het aanbod daalt – een effect dat Gellynck prijselasticiteit noemt. ‘Tien procent minder oogst kan leiden tot een prijs die met méér dan tien procent stijgt.’
‘Tien procent minder oogst kan leiden tot een prijs die met méér dan tien procent stijgt.’
Daarvan zal de consument aan de kassa in de supermarkt nog niet meteen de impact voelen. Dat heeft te maken met de contracten die boeren afsluiten met supermarkten of de voedselverwerkingsindustrie. ‘Jaarlijks spreken ze een prijs af’, zegt Gellynck. ‘Die staat vast. Bij een tegenvallende oogst kan de landbouwer die prijs niet zomaar optrekken. Daarvoor zal hij moeten onderhandelen bij het vastleggen van een nieuw jaarcontract.’
Supermarkten kunnen hun prijzen wel verhogen bij een lager aanbod, maar ze zijn daarbij beducht voor hun concurrenten en doen dat maar beperkt. Bovendien spreiden ze hun risico’s. ‘Ze kopen hun producten niet alleen in Vlaanderen in, maar bijvoorbeeld ook in Spanje, waar boeren dikwijls beter voorbereid zijn op droogte’, zegt Gellynck. ‘Als de oogst hier mislukt, kunnen supermarkten en verwerkers via import compenseren.’
Wat als er geen water meer uit de kraan komt? ‘De angst voor droogte is existentieel’
Verzekering
De contracten met supermarkten en de verwerkingsindustrie biedt de boer ook voordelen, zegt Bruno Vincent, voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat. ‘Ze geven zekerheid. Boeren weten op voorhand dat ze een deel van hun oogst kunnen verkopen tegen een vaste prijs.’
Alles wat niet contractueel wordt vastgelegd, biedt de landbouwer op de vrije markt aan. En daar merkt de consument het verschil wel meteen als het aanbod daalt. ‘Boeren kunnen meteen hogere prijzen doorrekenen.’
De eerste betrachting is natuurlijk dat de oogst gevrijwaard blijft. Boeren kunnen zich deels beschermen tegen onvoorspelbare weersomstandigheden, zegt Vincent. Ze kunnen zich laten verzekeren, of ze kunnen verschillende gewassen verbouwen. ‘Met teeltspreiding verkleinen ze het risico dat alle oogsten verloren gaan.’
Spanje gidsland
Ook de overheid speelt een rol, benadrukt Vincent. Daar is Gellynck het mee eens. ‘Het beleid moet voor stabiliteit zorgen. Spanje, dat al langer met droogte kampt, pakt dat goed aan. Het stelt een voorbeeld dat België moet volgen. Investeer in onderzoek naar droogteresistente gewassen, vang water beter op en stimuleer druppelirrigatie en andere moderne technieken.’
‘Als het slecht gaat met de landbouw betaalt de consument de prijs.’
Gellynck ziet nog een pijnpunt in het huidige landbouwbeleid. ‘In Vlaanderen is de verantwoordelijkheid te zeer verdeeld. Het beleid zou een stuk efficiënter zijn als de bevoegdheden zouden gaan naar een enkele instantie, bijvoorbeeld de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW).’
Overheidsinspanningen kunnen een win-winsituatie creëren, denkt Gellynck. ‘Niet alleen de landbouwers plukken daar de vruchten van, maar ook de consumenten. Als het slecht gaat met de landbouw betaalt de consument de prijs – ofwel via belastingen om de verliezen in de landbouw te compenseren, ofwel aan de kassa in de supermarkt. Door de vaste contracten voelen we de impact misschien later, maar vroeg of laat gaat de rekening altijd naar de consument.’
7 manieren om met klimaatangst om te gaan