40 dagen zonder dopamine: weg met sociale media, suiker of games

© iStock

Dat de hippe vogels van Silicon Valley soms nogal extreem kunnen zijn, is bekend. Maar hun laatste trend spant toch de kroon: dopaminevasten. Wekenlang geen sociale media, suiker, games of – voor de diehards – oogcontact.

Of het nu gaat om vlees (Dagen zonder vlees), alcohol (Tournée Minérale) of zelfs gesakker (Dagen zonder zagen): het is sinds enkele jaren bon ton om op tijd en stond een sobere periode in te lassen. Maar in Silicon Valley, het deel van San Francisco dat bulkt van de technologiebedrijven, hebben ze nu wel een zeer extreme versie gevonden: dopaminevasten. Een van de fans is de 24-jarige chemicus James Sinka, oprichter van een start-up rond betere nachtrust. In een blogpost geeft hij tekst en uitleg bij zijn vastendagen. De man last regelmatig 24 uur in zonder activiteiten die in zijn hersenen dopamine zouden kunnen opwekken: werken, sporten, praten, lezen, tv-kijken, telefoneren, sms’en, calorierijk voedsel eten en alcohol, koffie of thee drinken. In een interview met BBC gaf hij toe dat hij ook menselijk contact zo veel mogelijk mijdt, inclusief oogcontact. Daarna voelt hij zich naar eigen zeggen ‘gereset’ en zeer gefocust.

40 dagen zonder dopamine: weg met sociale media, suiker of games
© Bart Schoofs

In 2016 kwam een zekere Greg Kamphuis al op de proppen met ‘The Dopamine Challenge’: een uitdaging om 40 dagen af te zien van televisie, geraffineerde suiker, alcohol, verzadigde vetten, tabak, sociale media, cafeïne en porno. Maar de echte doorbraak kwam er dankzij de Amerikaanse psycholoog Cameron Sepah, die ‘de ultieme gids voor dopaminevasten 2.0’ publiceerde op LinkedIn. Daarin legt hij uit dat dopamine een rol speelt in het conditioneringsproces, bekend van Pavlov en zijn honden. Neem nu de rode bolletjes op uw smartphone: die zijn op zich betekenisloos, maar als we leren dat ze gekoppeld zijn aan een mogelijke beloning (een like op Instagram, een nieuw Whatsapp-bericht), dan worden ze stimuli die ons – letterlijk of figuurlijk – doen kwijlen. Sepah werkte een schema uit om op vaste momenten (de laatste uren van de dag, één weekenddag, één weekend per kwartaal en één week per jaar) af te zien van impulsief gedrag dat de afgifte van dopamine uitlokt: van emo-eten tot sociale media en porno.

Hopeloze simplificatie

Er is wereldwijd al het een en ander gepubliceerd over dopaminevasten, maar neurowetenschappers reageren steevast sceptisch. Zo ook professor Rudi D’Hooge, hoofd van het Laboratorium voor Biologische Psychologie van de KU Leuven. ‘De term dopaminevasten doet me wat denken aan het slaap-DNA waar matrasboeren graag mee uitpakken: daarmee lap je de hele genetica aan je laars.’ Ook dopamine is zo’n term geworden die her en der opduikt, vaak omschreven als een ‘gelukshormoon’, terwijl de werkelijkheid veel complexer is, legt D’Hooge uit. ‘Het is een van de pakweg honderd neurotransmitters in ons brein: de hersencellen gebruiken ze om met elkaar te communiceren. Dopamine wordt gebruikt door cellen in de hersenstam om onder meer de frontale delen en de hersenschors aan te sturen, waar onze emoties en cognitieve vermogens ontstaan. Het speelt bijvoorbeeld een rol in het beloningssysteem: als je honger hebt en iets lekkers eet, krijg je een aangenaam gevoel. Daardoor zul je gemotiveerd zijn om dat lekkers een volgende keer opnieuw te zoeken. Helaas kan dat ook zo werken bij drugs, alcohol, porno of sociale media: allerlei zaken die verslavend zijn.’

40 dagen zonder dopamine: weg met sociale media, suiker of games
© Bart Schoofs

Op zich kan professor D’Hooge alleen maar toejuichen dat mensen bewuster omgaan met verslavende activiteiten. ‘Als een hippe term als dopaminevasten helpt om ons bewust te maken, dan is dat prima. Maar het is natuurlijk een hopeloze simplificatie. De processen in onze hersenen zijn veel te complex om ze alleen aan dopamine toe te schrijven. En bovendien is het een illusie te denken dat je dopamine kunt uitschakelen. Dat is biologisch onmogelijk en ook niet wenselijk: een haperend dopaminesysteem is gelinkt aan allerlei aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson, depressie en schizofrenie. Maar dit ‘vastendieet’ is wél zinvol om aan te tonen dat we geen slaaf zijn van ons dierlijke brein. Veel slechte gewoontes ontstaan inderdaad door impulsen in de lage hersenregio’s. Maar als we hard werken, kunnen we de mechanismen in ons brein wel bijsturen. Onze hersenen veranderen als we blokfluit leren spelen, dus ze veranderen ook als we afkicken van pakweg sociale media.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content