Een workaholic in dienst van het bedrijf. Johan Willems (60) klom op van autojournalist tot vicepresident communicatie van General Motors en Opel, woonde in drie en werkte in vijf continenten en was vanop de eerste rij getuige van de meest ingrijpende transitie uit de geschiedenis van de automobiel. ‘Zodra Chinezen je vertrouwen, kan je op hen rekenen.’ Een monoloog.
Johan Willems: ‘Tijdens mijn derde jaar politieke en sociale wetenschappen, richting journalistiek aan de KUL, stapte ik op een blauwe maandag naar de redactiechef van Het Belang van Limburg met de vraag of ik als hulp aan de slag kon. Ik draaide onder meer mee met de avondploeg. Die maakt uiteindelijk de krant, er bestaat geen betere leerschool. Anderhalf jaar later en met mijn diploma op zak kreeg ik de vraag om tijdelijk een redacteur te vervangen die herstelde van een verkeersongeval. Na diens terugkeer schotelde men mij een vast contract voor en mocht ik me specialiseren in autosportverslaggeving en autojournalistiek.’
Goede morgen en slaapwel
‘Het woord mobiliteit was toen nog niet ingeburgerd. Van automechanica had ik weinig kaas gegeten, ik had geen technische opleiding genoten. Ik volgde vier jaar lang alle races van de formule 1 en het wereldkampioenschap rally. Van ter plaatse, waardoor ik omzeggens elk weekend wel ergens in de wereld onderweg was. In de week was ik present op de perspresentaties van nieuwe automodellen. Stukken schrijven en slapen deed ik in het vliegtuig. De weinige vrije tijd die overbleef, besteedde ik aan mijn familie, maar uiteraard vroeg die job heel veel van mijn tijd.
Ik heb dat tempo tien jaar volgehouden, dan stapte ik over naar de pr-wereld. Opel Belgium bood mij een job aan als pr-productverantwoordelijke, waardoor ik een meer geregeld leven kon leiden, met meer doorgroeimogelijkheden ook. Na vier jaar nam mijn carrière een internationale wending en begon mijn toer rond de wereld met tussenstations in Duitsland, Zwitserland, de VS en China. Die reis zou uiteindelijk 24 jaar duren.
Vanuit mijn tijdelijke standplaatsen was ik telkens ook communicatieverantwoordelijke voor andere continenten, vloog ik opnieuw van hot naar her en was ik de klok rond in contact met de rest van de wereld. Als het licht aanging in China, ging het bij wijze van spreken uit in Amerika. Als je een conference call hebt met Australië en Brazilië moet je tegen de mensen tegelijkertijd “slaapwel” en “goeie morgen” zeggen.’
China en de westerse bril
‘Tijdens mijn loopbaan leerde ik voorzichtig te zijn in mijn oordeel over mensen en regimes. Ik probeerde me altijd in te leven in hun cultuur en hun manier van denken en doen. Door hun bril te kijken. Vanop afstand en door een westerse bril bekeken, stel je je de situatie soms vertekend voor, afhankelijk van welke krant je leest of naar welke televisie- of radiozender je kijkt of luistert.
Zo doen over China de gekste verhalen de ronde. Ik woonde en werkte vier jaar in Shanghai, ik heb dus enige ervaring. Wat heb ik geleerd? Chinezen zijn op hun hoede. Het kost tijd en moeite om hun vertrouwen te winnen, maar eens zover kun je voor de volle 100 procent op hen rekenen.
Hun werkijver is niet te toppen, geen ander volk werkt harder en gedisciplineerder. Het opleidingsniveau ligt er hoger dan in de meeste industrielanden, nergens studeren meer ingenieurs en wetenschappers af. Ook in andere beroepen, in kunst en cultuur bijvoorbeeld, zijn ze gewoon top. Er zijn meer Chinezen die perfect Engels spreken dan Indiërs, hoewel India bijna een eeuw lang een Engelse kolonie was.
Dertig jaar geleden was China nog een arm land waar hongersnood heerste, nu behoort het tot de absolute wereldtop en heeft niemand er nog echt honger. Oké, dat ging niet zonder slag of stoot en het lijdt geen twijfel dat het regime hard optreedt tegen wie niet in de pas loopt. Dat is dan not done in de ogen van Europeanen vanuit hun visie op een democratisch staatsbestel. Maar Europeanen kunnen zich niet voorstellen hoe onmetelijk groot China is en wat het betekent om 1,3 miljard mensen met diverse etnische achtergronden vredevol te laten samenleven. Kijk hoe moeilijk de samenwerking tussen de verschillende Europese lidstaten verloopt. Of kijk alleen nog maar naar België, een voorschoot groot maar met negen ministers en staatssecretarissen die verantwoordelijk zijn voor volksgezondheid maar er niet in slagen om corona in te dijken. China met één centraal gezag krijgt corona wel onder controle, de economie draait er opnieuw op volle toeren en de mensen kunnen zich vrij bewegen.’
Fouten maken is geen schande
‘Ik ben geen verdediger van het regime, ik wil er alleen maar op wijzen dat er in China ook goede dingen gebeuren. Waar rijden de snelste treinen, waar rijden de meeste elektrische auto’s en waar staan de modernste fabrieken?
De Chinezen spiegelden zich lang aan Europa en dat doen ze nog altijd. Europese, vooral Duitse, merken liggen er goed in de markt. Tegelijk hebben de Chinezen de ambitie om beter te doen dan de Europese merken en zij slagen daar ook langzaam maar zeker in.
Belangrijk is dat Chinezen niet te beroerd zijn om van anderen te leren. Ze nemen daar bovendien de nodige tijd voor en houden er rekening mee dat niet alles wat zij ondernemen uitmondt in succes. Fouten maken is geen schande. Zolang je maar leert uit je fouten, is er niks aan de hand en krijg je een tweede kans. Hoewel de werk- en prestatiedruk er enorm hoog liggen, betekent één mislukking geen drama.
Beschikken Chinese bedrijven zelf niet over de nodige knowhow en/of duurt het te lang om die te verzamelen, dan zullen ze proberen om die via een alliantie of overname te verwerven. Ze zijn daar zeer bedreven in en gaan uiterst strategisch en doortastend te werk. Geely is daar een goed voorbeeld van: eerst Volvo kopen en vervolgens nieuwe merken in de markt zetten die gebruikmaken van de Volvo-technologie.’
Europa als vogel voor de kat
‘Of China een reëel gevaar voor de rest van de wereld vormt? Kijk, de Chinese cultuur en geschiedenis kunnen wedijveren met de Europese. Nadat het land decennialang onder de dictatuur van Mao en zijn volgelingen heeft geleden, maakte het de voorbije dertig jaar een ingrijpende transitie door. China opende zijn grenzen, en her en der verlegde het ook zijn grenzen. Via strategische hulp- en samenwerkingsprojecten reikt de invloedssfeer van Beijing nu tot in Afrika en Zuid-Amerika.
De westerse wereld heeft China lange tijd beschouwd en behandeld als een speler van tweederang. Daar is men in China zeer gevoelig voor. De Chinese leiders willen op het wereldtoneel de eerste rol spelen en ze zijn goed op weg om dat waar te maken. Voorlopig schat ik de positie en de macht van de Verenigde Staten in belangrijke domeinen nog hoger in, maar voor hoelang nog? Ik ben benieuwd naar de plannen van de nieuwe Amerikaanse president met betrekking tot China.
Waar ik mij eerlijk gezegd meer zorgen over maak, is wat er met Europa gebeurt. In de plaats van naar elkaar toe te groeien, groeien de lidstaten uit elkaar. Zelfs over belangrijke onderwerpen is een eensgezind standpunt niet meer vanzelfsprekend. Het eigenbelang primeert, solidariteit en the big picture zijn ver te zoeken. Ik verwijs naar de aanpak van de coronacrisis. Covid-19 kent zogezegd geen grenzen, maar toch zweren de Europese landen bij een eigen, nationale aanpak, met beduidende verschillen tussen de landen onderling. Ik hoop dat er toch nog een nieuwe denkrichting komt. We zullen hoe dan ook sterk moeten staan als er straks akkoorden en afspraken met Amerika en met China moeten worden gemaakt. Verdeeld is Europa een vogel voor de kat.’
De kracht van goede communicatie
‘Het internet en de social media in de brede betekenis van het woord zorgden intussen voor een nieuwe dynamiek bij de overdracht van informatie. Die gebeurt nu bliksemsnel, wereldwijd en ongecontroleerd. Op een krant, televisie- of radiozender gaat een bericht door meerdere handen. Maar niemand heeft controle over wat een blogger of twitteraar online gooit. Een malafide individu kan ongestoord een fictief verhaal over een bedrijf de wereld insturen en zo heel veel brokken maken.
Een goed functionerend monitoringsysteem is voor elk bedrijf en elke instantie een must om snel en passend te kunnen reageren. Passend betekent in dit geval: op maat van het medium. Kranten, radio en televisie hanteren nu eenmaal een andere taal dan bloggers en twitteraars. Om snel en goed te reageren, heb je gespecialiseerde medewerkers nodig die vertrouwd zijn met de leef- en denkwereld van de gebruikers van die verscheidene media. Ik geloof heel sterk in de kracht van goede communicatie. Vooral in crisissituaties kan je daarmee een verschil maken. Covid-19 maakte dat nog eens heel duidelijk.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier