Pieter Aspes nieuwe thriller ‘Het Oor van Malchus’ is het best verkochte spannende boek in de Vlaamse boekhandel van de afgelopen twee weken. Misschien schrijft Aspe wel iets te veel op bestelling maar een oor voor natuurlijke dialogen heeft Aspe als geen een.
Lekker, zo’n geheime genootschappen en sektes. Wat die al bekokstoven, het grenst aan het wansmakelijke, het gruwelijke, en vooral het verbodene. Sinds zijn voorliteraire periode, als huisbewaarder van de Heilig Bloedkapel in Brugge, is het een fascinatie van Pieter Aspe geworden. De achtergrond, de bijbelse rituelen, de schandelijke daden in de Schrift, de bemoeienissen van al dan niet gevallen engelen, profeten, en overspelige koningen: ze zijn een onuitputtelijke bron van inspiratie.
Terug naar zijn debuut
In Het Oor van Malchus (uitgeverij Manteau) keert Aspe terug naar zijn debuut uit 1995. Het Vierkant van de Wraak maakt dankbaar gebruik van de symbolen die de Tempeliers achterlieten – zij komen terloops terug in de nieuwe roman als de kerk van Lissewege ter sprake komt. Ook De Vierde Gestalte (1998) speelt in op het ultieme kwaad dat Satan in steeds andere vormen (hier in de figuur van Venex) loslaat op de wereld. Het diabolische duikt weer op in het Lucifernum van Rebus (2007), waar een somber gezelschap een sleutelrol speelt. Opvallend: altijd wordt het ondermaanse verbonden met Brugge en zijn (christelijke) geschiedenis.
Dat is niet anders in Het Oor van Malchus. De BEWEGING van fanatieke christelijke irredentisten wil met alle middelen, ook met moord en aanslagen, de verdorvenheid uit de wereld helpen, en opnieuw een theocratische samenleving realiseren. De titel van het boek doet weifelen. Malchus, het is uit de evangeliën bekend, was een dienaar van hogepriester Kajafas die Christus’ bloed kon drinken, en één de meest gedreven vervolgers in de troep van Judas Iskariot. Bij de aanhouding van Judas raakte hij een oor kwijt, afgehakt door een woedende Petrus. Tot zijn geluk was Jezus vergevingsgezind en plakte zijn oor weer aan zijn kop. Een vredesboodschap voor zijn volgelingen.
Lof der godloochenaars
Van een vredesboodschap is nochtans in Het Oor van Malchus geen sprake. Integendeel, Aspe zingt de lof van godloochenaars die zich als de meest onbaatzuchtige wijzen opofferen om anderen te redden. Andere godloochenaars, die de rituelen van de kerk overnemen en ombuigen, zijn de ware terroristen. Een boeiend plan, satanisten die als geheime geldschieters optreden van onwetende oerkonservatieve ijveraars voor morele herbewapening. De radikale sekte maakt tientallen onschuldige slachtoffers. Enfin, ten minste als je ook Van In en Hannelore als onschuldigen kunt beschouwen.
Aspe grijpt daarnaast terug naar de witgekalkte graven. Vooraanstaande burgers boven alle verdenking die in werkelijkheid ranzige misbruikers zijn, toplui die als pionnen geschoven worden in een verborgen machtsopbod. Daartegenover stelt hij, behalve zijn klassieke speurders, de jonge, naïeve agent Achilles Beirens, die nog groen achter de oren is, opkijkt naar de Meester in Misdaadbestrijding Van In, en stiekem verliefd wordt op Hannelore. Het zal hem bezuren. Maar die kleine personages moeten het tegengewicht vormen voor het ambitieuze terreurkomplot dat het hele land in bloed en angst dompelt.
Zelfmoordaanslagen en assassijnen
De voorbeelden lagen voor de hand in deze tijden van zelfmoordaanslagen en assassijnen. Aspe heeft zich allicht gebaseerd op de uiterst rechtse The Order van Robert Mathews (1983-1985), het anti-abortus Army of God, de Wacotragedie toen het Amerikaanse leger en de Texaanse politie een verschanste groep Branch Davidians (de sekte van David Korush, gegroeid uit de Zevendedagsadventisten) in 1993 twee maanden belegerden en uiteindelijk uitmoordden, maar vooral toch op de wraakaktie die The Oklahoma Bomber, Timothy MvVeigh, in 1995 uitvoerde en bij het opblazen van een federaal gebouw 168 mensen ombracht. De versterkte hoeve in het Brugse ommeland is een kopie van het Waco Mount Carmel Center.
Maar gelukkig blijft Aspe zijn eigen ironische zelf. Als toezichter op de Vlaamse afdeling van de satanisten voert hij Remy de Gourmont op, naamgenoot van de Franse decadent-symbolistische dichter die een eeuw geleden stierf en nog samenwerkte met Joris-Karl Huysmans en met patafysicus Alfred Jarry. Net als bij Aspe had hij als geliefde het beeldhouwersmodel Berthe Courrière (bij Aspe een redelijk bloot model als altaarstuk in zwarte missen). Het was Gourmont die ooit zei dat “alle poëzie een zaak van het lichaam is, dat wil zeggen, als ze echt is dan moet ze het lichaam beroeren”. Dat zit in Het Oor van Malchus wel snor met Berthe. Andere schurk van dienst is Maxime Corneille, inderdaad de verraderlijke redenaar uit het toneelstuk Cinna van Corneille. Aspe is verademend in dat soort grapjes, want het thema is een loodzware samengekoekte tros: pedofilie, marteling, ontvoering, massamoord, daar kunnen zelfs zes Omers niet tegenop.
Ambitieus ondergronds complot
Het Oor van Malchus is een denderend, zelfrelativerend verhaal met donkere bladzijden vol doodsangst en twijfel, met traumatische herinneringen, en met een krachtige psychologische boetsering. Gewoontegetrouw handelt Aspe de oplossing in ijltempo, anderhalve bladzijde, af. De onvermijdelijke verrassing zit wel (enigszins doorzichtig) in de allerlaatste lijnen. Dat Aspe met ruwe borsteltrekken een ambitieus ondergronds complot uitwerkt, verhindert de grondige uittekening van enkele personages, en vergt een bewuste vrijwillige opheffing van het besef van ongerijmdheden, met name in de politieke reacties op de noodtoestand.
En er blijven enkele losse draadjes hangen. Mogelijk het gevolg van zijn vrijwel industriële schrijfproductie. De arme Achilles wordt met één pennetrek uit het verhaal geschreven. De politieke fall-out na de finale moet je raden. Het lot van de rancuneuze Bax blijft onbekend. De onderliggende satanische drijfveren worden niet verder ontbolsterd, De Gourmont en Courrière keren ongehinderd naar Parijs terug en lossen op in het rookgordijn van de hel. Maar ach, Aspe streeft niet de goddelijke perfectie na. Leesbaarheid primeert, en herkenbaarheid forceert. De sterkste prestatie gaat vrijwel ongemerkt voorbij. Aspe schrijft van de meest natuurlijke dialogen die de letteren kennen. Daarvoor alleen al moet je hem lezen.
Lukas De Vos