Het opheffen van de visumplicht is een van de voornaamste Turkse eisen in de onderhandelingen over de vluchtelingencrisis. Ondanks de scepsis in Europa, en in België, zijn de gevolgen waarschijnlijk te verwaarlozen.
Door de aanslepende asielcrisis, die binnen de Europese Unie voor tweespalt zorgt, heeft Turkije een sterke positie in de onderhandelingen over de vluchtelingendeal. In die wetenschap legde de Turkse premier Ahmet Davutoglu vorige week pittige eisen op tafel. Een van de opmerkelijkste voorwaarden van de deal met Turkije is de afschaffing van de visumplicht, waardoor Turken binnenkort visumvrij naar Europa zouden kunnen reizen.
Een visumaanvraag is voor Turken vandaag een omslachtige procedure. ‘Zelfs voor welgestelde Turken is het enorm moeilijk om een visum te krijgen’, zegt advocate en voormalig Groen-senator Meryem Kaçar. ‘Ook voor een toeristenvisum zijn de voorwaarden erg streng. Turken die familie in België willen bezoeken, reizen vaak via Nederland of Frankrijk, omdat de kans te groot is dat hun aanvraag geweigerd wordt.’ Een verblijfsvergunning is volgens Kaçar al bijna helemaal onmogelijk. ‘Turken die naar hier willen komen via gezinshereniging, moeten een inkomen voorleggen dat minstens 20 procent hoger ligt dan het minimumloon. Dat is een enorme barrière, die elk jaar voor drama’s zorgt. Ik ken getrouwde koppels die jaren moeten wachten eer ze samen kunnen leven.’
Sinds de laatste verstrenging in 2011 is het aantal gezinsherenigingen uit Turkije gekelderd. In 2010 werden er nog 2515 visa voor Turkse gezinsherenigingen uitgereikt. In 2014 waren dat er nog maar 1184. ‘Het is een waanidee dat Turken nog steeds massaal naar Europa willen komen’, zegt Kaçar. ‘Voor hoogopgeleiden is Turkije vandaag minstens zo interessant als België.’
In Europa werd het voorstel op stevige scepsis onthaald. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) sprak vorige week zijn vrees uit over een mogelijke migratiegolf van Turkse Koerden, die in een visumvrij regime probleemloos naar Europa zouden kunnen reizen om asiel aan te vragen. ‘We gaan geen vluchtelingencrisis stoppen door een nieuwe te creëren’, vertelde Francken in een interview aan Radio 1. Experts twijfelen aan dat scenario. ‘Ik verwacht zeker geen stormloop’, zegt Turkijekenner Dirk Rochtus (KU Leuven). ‘Als de visumplicht wegvalt en de veiligheidssituatie in het zuiden van Turkije blijft aanhouden, kan ik me voorstellen dat het aantal Koerdische asielaanvragen zal toenemen. Maar die aantallen zijn zeker niet te vergelijken met de huidige vluchtelingenstroom.’
De eis om het visumregime af te schaffen, is nauw verbonden met de vraag om de onderhandelingen over toetreding tot de Europese Unie te versnellen. Die vraag lijkt op het eerste gezicht contradictorisch. Om bij de EU te komen, zal Turkije onder andere transparantie en persvrijheid moeten garanderen. Dat zijn voorwaarden die haaks staan op het beleid van president Recep Tayyip Erdogan, die de touwtjes graag strak in handen houdt. Voor Turkije is het Europese lidmaatschap vooral een prestigeproject, zegt Rochtus. ‘Ze zijn vooral geïnteresseerd in praktische voordelen, zoals ongehinderd reizen en betere handelsrelaties. Niemand stelt zich de vraag hoe Turkije dat lidmaatschap concreet zal invullen.’
Toetreding tot EU
In opiniepeilingen is de Turkse steun voor EU-toetreding de voorbije jaren onder de vijftig procent gedaald. Toch kan het enthousiasme voor het Europese project snel terugkeren, vermoedt Rochtus. ‘Veel Turken zijn vooral teleurgesteld dat de onderhandelingen met de EU de voorbije decennia zo weinig vooruitgang hebben opgeleverd. Maar als er nu snel concrete stappen komen, zal dat enthousiasme snel terugkeren. Als Erdogan erin slaagt visumvrij reizen af te dwingen, wordt hij daar electoraal zeker voor beloond.
DOOR JEROEN ZUALLAERT
‘Als Erdogan erin slaagt visumvrij reizen af te dwingen, wordt hij daar electoraal zeker voor beloond.’
