Afrika op de Caraïben.
In Antwerpen en in Gent vindt een Caraïbisch festival plaats dat onder meer de aandacht wil vestigen op het Afrikaanse karakter van de plaatselijke muziek en danscultuur. Op Cuba maakte men omstreeks 1513 voor het eerst melding van de aanvoer van Afrikaanse slaven. Ze mochten weliswaar hun eigen cultus beleven, maar moesten die onder druk van de kerk toch binnen een katholiek religieus kader plaatsen. Zo ontstond la santeria, een religie gebaseerd op gebruiken van de Yoruba, een Afrikaans volk afkomstig uit het gebied tussen de Volta-river en de Niger-delta. Een aantal dansen illustreren het dubbele karakter : Chango staat naast de oorlogsgod van de Yoruba ook symbool voor de Heilige Barbara ; Ochun is de godin van de liefde en van de rijkdom, maar evenzeer de Heilige Maagd van Barmhartigheid van het koper ; de krijger Oggun, genoemd naar de belangrijkste stroom in het Yorubagebied, wordt geïdentificeerd met Sint-Pieter. Yemaya tenslotte, de godin van de schoonheid en van de zee, werd de O.-L.-Vrouw van Regla.
Op het einde van de 18de eeuw emigreerden heel wat Franse kolonisten naar Cuba, een gevolg van de slavenopstanden in Haïti en Santo Domingo. Een aantal Franse salondansen zoals de contradans, het menuet en de gavotte werden er op Afrikaanse ritmes gedanst, hetgeen leidde tot het ontstaan van de rumba francesa.
De rumba zelf ontstond pas na de afschaffing van de slavernij, en wel in de arme wijken rondom de Cubaanse steden. Blanken en zwarten organiseerden er gemeenschappelijke feesten, de rumba’s. Vandaag duidt men met de term rumba niet alleen een muziekstijl aan maar ook Afro-Cubaanse dansen zoals de guacango (een relatief trage dans voor paren die de lichamelijke eenheid van man en vrouw wil voorstellen), de yambu (een parodie op de guacango) èn de columbia (een snelle mannendans).
Ook de Haïtiaanse voodoo en rara hebben Afrikaanse wortels. Voodoo is een geheime gemeenschap georganiseerd rond een priester(es) waarbij ingewijden de familie van de loa (de voodoo-geest) eer betuigen. De ceremonies gaan meestal door op de binnenplaats van een tempel ( hounfor), waar elke loa wordt aangeroepen met eigen gezangen en dansen. De rara-ensembles zijn het enige officiële gezicht van deze gemeenschappen. Met hun vaccines (rietfluiten), manimbas (lamellofonen) en ti-gambos (geperforeerde bamboe) verschijnen de bandés (groepen dansers en muzikanten) omstreeks carnaval in de straten om met Pasen opnieuw te verdwijnen.
Johan Van Acker
Caraïbisch Festival : Zuiderpershuis, Waalse Kaai 15, Antwerpen op 6,13,14,19 en 20 juni om 20.30 u. en op 22 juni om 15 u./ Gele Zaal, Nonnemeersstr. 26, Gent – op 10,12,14 en 15 juni om 21 u.
Premier Nimewo, Haïti : aanvoer van slaven.
