Ouders met een ongezonde levensstijl kunnen genetische afwijkingen bij hun kinderen veroorzaken.
Te dikke mannen hypothekeren de toekomst van hun – zelfs nog niet verwekte – kinderen en eventueel kleinkinderen. In hun zaadcellen komt informatie op de genen terecht die hun ongezonde levensstijl laat doorwerken in de kinderen die ze eventueel verwekken. De link schuilt in zogenaamde epigenetische factoren: scheikundige stoffen die aan bepaalde genen worden gehangen – of ervanaf worden gehaald – en die mee bepalen in welke mate die genen in eiwitten worden overgeschreven. Afwijkingen in de epigenetische programmering kunnen tot fouten in genexpressie leiden.
Genetica Adelheid Soubry van de KU Leuven meldt met een aantal collega’s in het vakblad Epigenetics dat ze chemische veranderingen in de zaadcellen van te dikke mannen op het spoor zijn die afwijkingen in hun kinderen kunnen uitlokken. Meestal betrof het sleutelgenen waarop te weinig methylgroepen gehangen werden. Het was vooral problematisch omdat het zogenaamde ingeprinte genen betrof: genen die in een kind uitsluitend tot expressie worden gebracht als ze van de vader afkomstig zijn. De genen in kwestie beïnvloeden de groei, zodat afwijkingen significante problemen kunnen opleveren.
Van de meeste genen krijgt ieder kind een kopie van zowel de vader als de moeder. Het maakt meestal niet uit welk exemplaar de overhand krijgt bij de overschrijving in kenmerken. Maar van een aantal genen wordt uitsluitend het exemplaar van de vader óf de moeder overgeschreven. Als daar wat aan scheelt, is er geen back-up van de andere ouder en is de kans op problemen reëel. De onderzoekers zoeken nu uit hoe de epigenetische programmering verloopt, en of ze de nefaste afwijkingen kunnen corrigeren.
Het is evident dat ook de levensstijl van de moeder de nakomelingen beïnvloedt, zowel in positieve als in negatieve zin. Een studie in het vakblad The FASEB Journal illustreert dat moeders die tijdens de zwangerschap regelmatig fysiek actief waren, dochters baren die later zelf ook fysiek actief zijn. De studie steunde op werk met muizen, maar men gaat ervan uit dat ze ook op mensen van toepassing is, omdat er aanwijzingen zijn dat kinderen van vrouwen die fysiek actief waren tijdens de zwangerschap gezonder ter wereld komen.
In Molecular Systems Biology wordt nader ingegaan op een link die ook al bekend is: roken tijdens de zwangerschap heeft een nefast effect op de toekomst van het nog niet geboren kind. De studie wierp licht op concrete elementen: roken wijzigt de epigenetische programmering van genen die een rol spelen in cruciale ontwikkelingsprocessen in de longen van de kinderen. Ook hier sijpelen omgevingsinvloeden (het roken) door in de genetische ontwikkeling.
DOOR DIRK DRAULANS
Roken wijzigt de programmering van genen die instaan voor de ontwikkeling van de longen.
