Mensen zijn niet gemaakt om geweld te vermijden.

Barbaren waren het, de vijf gemaskerden die ergens in Irak voor een videocamera een Amerikaan de keel en het hoofd afsneden. Een gruweldaad die niet meer van deze tijd was, en die bevestigde waarom er krachtig moest worden opgetreden tegen dit soort figuren. Dat was de teneur van de commentaren in de Verenigde Staten.

En ja, de Amerikanen waren beschaafder in de behandeling van hun gevangenen. Tot nader order zijn er geen bewijzen van rituele moorden op gevangen Irakezen. De talloze burgers die zijn omgekomen tijdens de raid op Bagdad kwamen onder een andere noemer terecht: die van de collaterale schade.

De Irakezen kunnen evenwel gerust zijn. Wij zijn even barbaars als zij. Barbaarsheid is niet cultuurgebonden – dat heeft de Tweede Wereldoorlog nog bewezen, onder meer in de concentratiekampen, en sommige scènes uit de oorlog in de Balkan waren wreder dan eender wat er recent uit het Midden-Oosten is gekomen.

Aangeboren wreedheid gaat, volgens het wetenschappelijke topvakblad Science, al lang mee in apengemeenschappen. Er is een gen opgespoord dat zijn dragers voorbestemt tot gewelddadig gedrag, en dat 25 miljoen jaar geleden moet zijn ontstaan.

Dat gen moet een nuttige functie hebben, anders werd het onherroepelijk weggeselecteerd. Waarschijnlijk waren agressieve mannen – want het gen uit zich vooral bij mannen – succesvoller in de jacht dan anderen. Zo kwam het gen uiteindelijk in mensen en mensapen terecht.

Er doken ook nieuwe inzichten op over de oorlogvoering van chimpansees. Nog volgens Science volstaat het dat een groep verwante mannen samenspant en met vlooi- en andere rituelen een krachtige band creëert, om een raid uit te voeren op een naburige gemeenschap, waar een afgezonderd individu gezocht wordt en ogenschijnlijk zonder reden wordt afgemaakt.

Als er andere vreemde apen in de buurt zijn, trekt de bende zich stilletjes terug. Ze moet een overmacht hebben. Een vorm van oorlogvoering die ook beschreven is voor als primitief omschreven mensenstammen.

De meeste dieren zijn niet gewelddadig. Ze gebruiken rituelen om hun machtspositie te bepalen en vermijden geweld om het risico op verwondingen zo klein mogelijk te houden. Echt agressief gedrag, zoals in hanen- en hondengevechten, moet dieren worden aangeleerd. Door mensen.

Wij springen veel slordiger dan andere dieren om met de rituelen die wij ter beschikking hebben om geweld te vermijden. Zolang we tenminste de overmacht hebben.

Dirk Draulans

25 miljoen jaar geleden ontstond een gen dat agressief gedrag een nut gaf.