Choreografe Grace Ellen Barkey (Needcompany) wil niet alleen het leven vieren, ook de dood verdient een dansje. Dat dansje werd Forever, haar enscenering van Gustav Mahlers Der Abschied.
Alain Platel gebruikt de muziek van Mahler in Nicht Schlafen, omdat hij gelijkenissen ziet tussen Mahlers tijd en de onze. Is dat ook uw motivatie?
GRACE ELLEN BARKEY: Nee. Dit project groeide uit iets hoogst persoonlijks: mijn noodzaak om na te denken over afscheid moeten nemen van het leven. Wat doet dat idee met je? Daartoe wilde ik graag een symfonisch lied comprimeren tot een lied voor één stem. Niets is geschikter dan Mahlers Das Lied von der Erde uit 1909. Hij schreef de cyclus nadat hij vernam dat hij een fatale hartziekte had. In het slotlied, Der Abschied, beschrijft hij hoe je blik op de dingen verandert. Je bent weer verwonderd. Door de gedachte aan zijn eigen sterfelijkheid zag hij de schoonheid van de natuur en de mensen.
Auteur Stefan Hertmans schreef een essay over Forever, en wijst erop dat u de zin ‘Mij was in dit aardse bestaan geluk ontzegd’ uit het lied hebt geschrapt. Waarom?
BARKEY: Omdat Mahler soms zeurt. Dat wil ik niet op mezelf projecteren. Voor mij is die zin een excuus voor het menselijke falen, terwijl ik daar juist de schoonheid van wil laten zien. Het mooiste woord van het lied is het laatste woord: ‘eeuwig’. Mahler herhaalt het zeven keer. Na de zevende keer valt het akkoord niet, hij laat de toon open. Dat is een wonderlijk ingetogen afsluiting na de weelderige orkestratie.
Die orkestratie krijgen we niet te horen.
BARKEY: Nee, maar u krijgt de muziek te zien. Beeldend kunstenares Lot Lemm, met wie ik onder meer The Porcelain Project (2007) maakte, drie dansers, en Maarten Seghers van Needcompany hielpen me Mahlers partituur te vertalen naar beelden. Ik vertrok vanuit de herinnering aan de muziek: ‘Welke gedachten heb je bij de muziek?’ De antwoorden maakten we hoor- en zichtbaar. Maarten zingt de woorden, en soms zingt hij een hoorn- of een vioolpartij. Ook de dansers, drie prachtige lichamen, vertolken partijen uit de partituur. Mahlers muziek is als een landschap dat wij ensceneren.
Bestaat dat landschap alleen uit lijven? U bouwt graag installaties op de scène.
BARKEY: Lot en ik spelen graag met materialen, net als kunstenares Louise Bourgeois – ik bewonder haar zeer. Ze koos radicaal voor het verbeelden van haar gedachten en emoties. In Forever spelen de dansers in een porseleinen installatie. Ik wilde een wereld tonen die vergaat. Lot en ik bouwden in 2006 als Lemm&Barkey een triltafel waarop porseleinen borden stonden. Dat wilden we uitbreiden naar een ’trillandschap’. De installatie werd uiteindelijk een structuur waarin porseleinen objecten hangen. Ze bewegen zoals blaadjes aan de bomen. De afgelopen jaren heb ik obsessief veel video’s gemaakt van bloemen in de tuin. Wiegende bloemen. Grassprietjes. Zo mooi, maar zo tijdelijk. We mogen het eindige niet negeren.
Needcompany, Forever, 21-23/10 in Kaaitheater, 29/10 in CC Strombeek.
Els Van Steenberghe
‘Mahler is soms een zeur.’
