Ook Luc Marchal is ervan overtuigd dat president Kagame zijn voorganger heeft laten ombrengen.
‘Maar de Belgische regering speelt zijn spel mee.’
Er komt geen eind aan de stroom publicaties over de Rwandese genocide. Als laatste heeft nu ook Roméo Dallaire, de Canadese VN-opperbevelhebber in 1994, een omvangrijk boek geschreven ( Geef de duivel een hand). Dallaire heeft zelf fouten gemaakt, maar neemt daar ook, als een van de weinigen, de verantwoordelijkheid voor op. De Canadees is een gebroken man, die al een depressie, alcoholverslaving en twee zelfmoordpogingen achter de kiezen heeft. Zelfs de ghostwriter van zijn boek maakte een eind aan zijn leven.
Zijn Belgische collega Luc Marchal, de vroegere sectorcommandant in Kigali, is eveneens maanden in therapie geweest. ‘Ik was bang dat ik dezelfde weg opging als Dallaire’, zegt hij. ‘Hoe vaak heb ik niet de doodstrijd herbeleefd van de tien para’s. Of de dood van de duizenden Rwandezen die ik aan hun lot moest overlaten.’ Marchal werd in België de zondebok voor het hele debacle. Hij werd zelfs voor de krijgsraad gedaagd, maar vrijgesproken. Maar later werd hij door de senaatscommissie over Rwanda wel politiek op de vingers getikt. ‘Hypocriet’, vindt hij nog altijd.
Op 7 april gaat een ruime Belgische delegatie naar Rwanda voor onder meer een herdenking in Kamp Kigali, waar de para’s werden afgemaakt. Het valt te vrezen dat er weer alleen zal gerouwd worden om ‘onze jongens’ en niet om Rwanda, en ook dat politiek België na tien jaar nog altijd niet op serene wijze de geschiedenis kan bespreken. Dat laatste bleek nog onlangs toen premier Guy Verhofstadt (VLD) en buitenlandminister Louis Michel (MR) zich scherp afzetten tegen Dallaire, omdat die de Belgische troepen van ‘wangedrag’ had beschuldigd. Voormalig SP-minister Willy Claes van Buitenlandse Zaken wist zelfs maar van ‘één incident’.
Talloze boeken, rapporten en commissies in binnen- en buitenland hebben inmiddels het ongedisciplineerde optreden van het bataljon van Diest aangehaald. Vijfenzestig zaken voor de krijgsauditeur, en twintig para’s naar huis gezonden. Tot zelfs gedreigd werd om het hele bataljon op het vliegtuig te zetten. Al die incidenten werden uitvergroot door de haatzender Radio Mille Collines, die zo een anti-Belgisch klimaat aanwakkerde, dat mogelijk meegespeeld heeft bij de moord op de tien para’s van Flawinnes. Maar al dat historische feitenmateriaal wordt nu dus straal van tafel geveegd door Verhofstadt, Michel en Claes, die liever nog eens uithalen naar gemakkelijke schietschijven zoals Dallaire en Marchal.
Nochtans hebben Dallaire en Marchal altijd aangeklaagd dat ze door de politici opgezadeld waren met onvoldoende manschappen, onvoldoende bewapening en onvoldoende bevoegdheden. Dallaire en Marchal waren voor versterking en meenden dat ze met een paar duizend man Kigali konden neutraliseren. Iets waar nu bijna iedereen het over eens is. In de internationale literatuur lijkt er ook eensgezindheid over het feit dat de eenzijdige Belgische terugtrekking van de para’s de genocide in een stroomversnelling heeft gebracht. Bovendien eiste Claes, die vreesde moreel verantwoordelijk gesteld te worden voor het mislukken van de vredesmacht, dat álle blauwhelmen moesten worden weggehaald, en daarvoor bracht hij een hele lobbymachine op gang. Met succes.
‘De terugtrekking van de blauwhelmen was een laffe en immorele beslissing die talloze levens heeft gekost’, stelt Luc Marchal, die nu met pensioen is. ‘En de huidige regering laat nu opnieuw het Rwandese volk in de steek door president Kagame kritiekloos te steunen. Voor mij was het evident dat hij achter de moord op Habyarimana zat. Hoe kon hij anders al luttele uren later een militair offensief inzetten? Dat vereist een lange voorbereiding. Alles was er klaar voor. Hij wou gewoon de macht.’
door Chris De Stoop
