‘Welke dertig boeken van overleden Vlaamse auteurs zullen de tand des tijds trotseren? En welke drie nog levende Vlaamse auteurs maken kans om na hun dood in het pantheon van onsterfelijke schrijvers te worden opgenomen?’
Knacks onsterfelijke Vlaamse klassiekers.
Tien Vlaamse levende klassiekers.
Zo luidde het begin van een e-mail die Knack midden januari naar een panel van 100 auteurs, academici, literatuurspecialisten, journalisten en uitgevers stuurde. Een week later werd die vraag ook gesteld aan tientallen leraars, bibliothecarissen en boekhandelaars.
Heel wat geadresseerden reageerden en vroegen zich af of er wel zoiets bestónd als Vlaamse literatuur, en of een canon überhaupt kon. Trouwens, zijn strips of journalistieke columns ook geen literatuur (zie Reacties)? Uiteindelijk werden er 76 lijstjes ingezonden. In de meeste gevallen werden de auteur én het boek vermeld, al dan niet met een korte toelichting. In een enkel geval werden enkel de auteurs vernoemd. Het was daarbij toegestaan om van één auteur verschillende werken te noemen, en van dat recht hebben sommige inzenders gretig gebruik gemaakt. Vandaar het grote aantal naamsvermeldingen voor Louis Paul Boon en Willem Elsschot. Niet iedereen die een lijstje maakte van maximaal 30 boeken van overleden Vlaamse auteurs voelde zich geroepen om een tiplijst te maken van drie werken van nog levende Vlaamse schrijvers die later ook tot de dead poets’ society zouden mogen toetreden. De redactie kreeg 67 tiplijstjes binnen.
Bij de verwerking van de ingestuurde canonlijstjes werden de namen van de auteurs geturfd volgens het aantal vermeldingen. De tien vaakst genomineerde auteurs kregen in de Top 50 (‘Het pantheon’) twee favoriete werken achter hun naam, waarbij datgene tussen haakjes uiteraard minder vaak werd aangestreept. Uit de lijstjes van de nog levende auteurs werd een Tip 10 (‘De wachtkamer’) gedistilleerd, waarbij Hugo Claus met twee favoriete werken is vertegenwoordigd omdat beide werken zo dikwijls werden aangestipt.
Nog vermelden dat de Vlaamse literatuur ruim werd gedefinieerd als de werken van schrijvers en schrijfsters die binnen de grenzen van het huidige Vlaanderen zijn geboren en/of hebben geschreven: van de middeleeuwen tot vandaag. Niet alleen moderne auteurs van de negentiende en twintigste eeuw kwamen dus in aanmerking, maar ook Franstalige auteurs die in Vlaanderen hebben geleefd en geschreven, zoals Emile Verhaeren of Charles de Coster, hoorden erbij.
DE TOP 50: HET PANTHEON
NAAM FAVORIETE WERK
1. Louis Paul Boon 106 * De Kapellekensbaan
(Menuet)
2. Willem Elsschot 98 Het dwaallicht (Kaas) 3. Hugo Claus (**) 74 Het verdriet van België
(De Oostakkerse gedichten)
4. Cyriel Buysse 66 Het gezin van Paemel
(Tantes)
5. Stijn Streuvels 58 Het leven en den dood in den ast (De vlasschaard)
6. Paul van Ostaijen 55 Bezette stad
(Nagelaten gedichten)
7. Gerard Walschap 52 Houtekiet (Zuster Virgilia)
8. Guido Gezelle 45 Gedichten
9. Felix Timmermans 36 Pallieter (De zeer schone uren van juffrouw Symforosa, begijntje)
10. Karel van de Woestijne 34 Het vader-huis (De boer die sterft)
11. Johan Daisne 34 De man die zijn haar kort liet knippen
12. Maurice Gilliams 33 Elias, of het gevecht met de nachtegalen
13. Ernest Claes 32 De witte
14. Hendrik Conscience 32 De leeuw van Vlaanderen
15. Willem die Madoc maakte 32 Van den Vos Reynaerde
16. Hubert Lampo 30 De komst van Joachim Stiller
17. Herman de Coninck 27 De lenige liefde
18. Herman Teirlinck 27 Zelfportret of het galgenmaal
19. Hadewych 26 Gedichten
20. Filip de Pillecyn 19 Monsieur Hawarden
21. Marnix Gijsen 19 Klaaglied om Agnes
22. Piet van Aken 17 Klinkaart
23. Virginie Loveling 15 Een revolverschot
24. Raymond Brulez 11 Mijn woningen
NAAM FAVORIETe WERK
25. Paul Snoek 11 Gedichten
26. Richard Minne 11 Gedichten
27. Daniël Robberechts 10 Aankomen in Avignon
28. Jotie T’ Hooft 9 Junkieverdriet
29. Jan Moritoen 9 Egidius
30. Anoniem 9 Karel ende Elegast
31. August Vermeylen 8 De wandelende jood
32. Anoniem 8 Beatrijs
33. Maria Rosseels 8 Dood van een non
34. Jan van Ruusbroec 8 De geestelijke bruiloft
35. Anoniem 7 Elckerlyc
36. Lode Zielens 7 Moeder, waarom leven wij?
37. Roger Van de Velde 7 Knetterende schedels
38. Paul Lebeau 6 Xanthippe
39. Reimond Stijns 6 Hard labeur
40. Rose Gronon 6 De ramkoning
41. Hugues C. Pernath 6 Gedichten
42. Maurice Roelants 6 De jazzspeler
43. Charles de Coster 5 De legende van Tijl Uilenspiegel
44. Emile Verhaeren 5 Gedichten
45. Jan van Nijlen 5 Gedichten
46. Anna Bijns 5 Refreinen
47. Jacob van Maerlant 5 Spiegel historiael
48. Jos De Haes 5 Gedichten
49. Anoniem 5 Abele spelen
50. Gaston Burssens 5 Fabula rasa
(**) KNACKS CANONENQUêTE WERD AFGENOMEN VóóR HET OVERLIJDEN VAN HUGO CLAUS OP 19 MAART. DAARDOOR VOERT HIJ EVEN MOEITELOOS ALS IRONISCH DE TOP 10 VAN NOG LEVENDE SCHRIJVERS AAN. HOEWEL niet alle RESPONDENTEN ZO’N ‘WACHTKAMER’-LIJST INSTUURDEn, HAALT HIJ MET ZIJN SCORE METEEN OOK DE TOP 3 van het pantheon.
BIJ DE EERSTE 10 AUTEURS WERD ER TUSSEN HAAKJES EEN TWEEDE FAVORIETE WERK VERMELD; BIJ GUIDO GEZELLE WERD GEOPTEERD VOOR DE VERZAMELNAAM ‘GEDICHTEN’ IN PLAATS VAN ‘TIJDKRANS’, ‘RIJMSNOER’, ‘VLAAMSE DICHTOEFENINGEN’ EN ‘KERKHOFBLOMMEN’, DIE STEEDS WEER TERUGKWAMEN. (*) Aantal vermeldingen.
TIP 10: DE WACHTKAMER
NAAM FAVORIETE WERK
Hugo Claus (**) 74* Het verdriet van België (De Oostakkerse gedichten)
Walter van den Broeck 18 Brief aan Boudewijn
Ivo Michiels 16 Het boek alfa
Tom Lanoye 13 De monstertrilogie
Jef Geeraerts 9 Gangreen
Ward Ruyslinck 8 Het reservaat
Dimitri Verhulst 7 De helaasheid der dingen
Erwin Mortier 5 Mijn tweede huid
Leo Pleysier 4 Wit is altijd schoon
Leonard Nolens 4 Liefdesverklaringen
(**) DE ENQUêTE WERD AFGENOMEN VóóR HET OVERLIJDEN VAN HUGO CLAUS OP 19 MAART. (*) Aantal vermeldingen
