Vanaf 23 april is Antwerpen voor één jaar de Wereldboekenstad. Organisator ABC2004 heeft enkele opmerkelijke projecten uitgewerkt.

Info : Meer informatie over Antwerp Book Capital 2004 vindt u op www.abc2004.be, www.stadschromosomen.be en op www.deklankvandestad.be.

De Antwerpse Boerentoren verklaart op vrijdag 23 april zijn liefde aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Met een gedicht gedrukt op een canvas van 600 vierkante meter wil de Boerentoren de plechtstatige Antwerpse kathedraal voor zich winnen; zaterdagavond 8 mei zal de kathedraal antwoorden met een spectaculair klank- en lichtspel. Zo start ABC2004 (Antwerp Book Capital 2004), de literaire evenementenkalender waarmee Antwerpen zijn titel van Wereldboekenstad 2004 alle eer wil aandoen.

Het is pas de vierde keer dat de titel van Wereldboekenstad, een organisatie van de Unesco, toegekend wordt. Eerder mochten Madrid (2001), Alexandrië (2002) en New Delhi (2003) zich al World Book Capital noemen. De verkiezing gebeurt door een panel van vertegenwoordigers uit de uitgeverswereld, de boekenverkopers en het bibliotheekwezen. Eind 2002 besloot Antwerpen Boekenstad, de organisatie die alle Antwerpse boekenbedrijvigheid coör-dineert, de Scheldestad kandidaat te stellen voor 2004. Antwerpen haalde met unanimiteit van stemmen de titel binnen, voor Barcelona en Santo Domingo (Dominicaanse Republiek). Volgend jaar is het Canadese Montreal aan het feest.

‘Door grote boekevenementen zoals de boekenbeurs, ZuiderZinnen en Saint-Amour was Antwerpen een logische keuze voor de vakjury’, zegt Jan Vanderheyden van ABC2004. ‘Bovendien is Antwerpen de thuisbasis van heel wat uitgeve- rijen en literaire organisaties. Deze stad heeft de boekenliefhebber veel te bieden.’ Op dit moment is de uitstraling van de titel Wereldboekenstad vrij beperkt. In Madrid, Alexandrië en New Delhi werd de titel veeleer gezien als een symbolische eer dan als een praktisch evenement. ‘Maar op termijn moet de Wereldboekenstad net zo belangrijk worden als pakweg de culturele hoofdsteden’, meent Vander- heyden. ‘De stad Antwerpen wil ook echt werk maken van deze eretitel. We zijn daarom blij dat álle Antwerpse literaire evenementen meewerken. Door dit feestjaar moet Antwerpen de bakermat worden van de Nederlandstalige literatuur.’

Blind Dates

Voor Antwerpen Wereldboekenstad krijgen alle al bestaande literaire evenementen een speciale feesteditie. Maar er worden ook bijkomende activiteiten georganiseerd. Op de openingsdag 23 april, Wereldboekendag en de sterfdatum van Shakespeare en Cervantes, starten meteen de twee paradepaardjes van ABC2004: het prestigeproject Stad van Letters en de Staten Generaal van de Letteren. In Stad van Letters worden twee kunstenaars uit een andere discipline aan elkaar gekoppeld rond een letter van het alfabet. De kunstenaars weten op voorhand niet met wie ze zullen samenwerken, een soort artistieke blind dates dus. ‘En dat gaf natuurlijk soms strubbelingen. We hebben zelfs koppels moeten scheiden’, aldus projectcoördinator Sara Weyns. ‘Niet iedereen staat open voor zulke samenwerking. Maar tot onze blijdschap en verbazing merken we nu toch dat de meeste koppels heel tevreden zijn met elkaar en echt artistieke grenzen gaan verleggen.’

Opvallende combinaties die al bekend zijn, zijn stadsdichter Tom Lanoye met beeldkunstenaar Fred Eerdekens, feministe Germaine Greer met fotografe Elke Boon en dichter Toon Tellegen met artistiek woelwater Stef Kamil Carlens. ‘We probeerden artistieke overeenkomsten te vinden tussen verschillende kunstenaars. Maar het blijft natuurlijk wel een sprong in het diepe’, zegt Weyns. De resultaten van de samenwerking lopen sterk uiteen: Lanoye en Eerdekens maken een paviljoen op het Conscienceplein, Greer en Boon stellen een tentoonstelling samen en Tellegen en Carlens werken aan een heus boek. Van iedere samenwerking maakt men later een cahier, dat voor 15 euro in de boekhandel verkrijgbaar zal zijn. De eerste drie cahiers worden live gepresenteerd op vrijdag 7 mei in de Bourlaschouwburg.

Het tweede grote evenement van de plechtige openingsdag is de zogenaamde Staten Generaal van de Letteren. Tien mensen die van ver of dichtbij met literatuur te maken hebben, mogen hun mening ventileren over het fenomeen boek. Het gaat zowel om schrijvers, uitgevers als lezers. De precieze namen blijven vooralsnog geheim, maar met werktitels als ‘Boeken zijn te duur’ , ‘De naakte bibliotheek’ en ‘de Taalunie bestaat niet’, belooft het om spitante meningen te gaan.

Tot zover de officiële opening op 23 april. Voor het grote publiek start ABC2004 pas op vrijdag 7 mei. Het spectaculaire openingsweekend, getiteld De Klank van de Stad, is bewust laagdrempelig. Vrijdag 7 mei tekenen onder meer Harry Mulisch, Nicci French en Joe Haldeman present in de Bourlaschouwburg voor een internationale openingsvoorstelling. Zaterdag mikt ABC2004 nadrukkelijk op de modale Antwerpenaar met een lichtspektakel op de Groenplaats, een wandelzoektocht rond Het Dwaallicht van Willem Elsschot en zelfs een nachtelijk dansfeest in HETPALEIS (De N8!). Ook op zaterdag vindt op verscheidene podia in de stad het festival Liefhebber! plaats, de slothappening van de Week van de Amateurkunsten.

Ongenoegen hoort erbij

Zondag wordt Antwerpen opgeschrikt door het beiaardconcert Heavy Metal. Meteen een wereldprimeur: nooit werden zoveel klokken en beiaarden samengebracht in één uitvoering zoals in deze creatie van Champ d’Action. Diezelfde dag openen 64 privé-woningen hun deuren voor De Salons, korte literaire of muzikale voorstellingen in andermans woonkamer. En ’s avonds speelt deFilharmonie met Philippe Herreweghe twee stukken van Beethoven in de oude bioscoopzaal en nieuwe concerttempel Roma.

Eigenlijk is Antwerpen Wereldboekenstad al begonnen, zij het dan geruisloos. Het originele sms-literatuurproject STADSchromosomen is al operationeel. Via sms’jes zal STADSchromosomen een biografie schrijven over de stad Antwerpen. Antwerpen is daarvoor opgedeeld in 25 zones, gaande van de Grote Markt en de Zoo tot het busstation aan de Rooseveltplaats en het recyclagepark Luchtbal. ‘Voor elk van de zones gaan we de impressies verzamelen die de Antwerpenaar ons via sms bezorgt’, zegt projectverantwoordelijke Stefan Kolgen. ‘De geselecteerde teksten zullen te zien zijn in het Antwerpse straatbeeld, in de krant of te beluisteren op de radio. We zullen niet censureren in de stadsimpressies, tenzij het echt zwaar de spuigaten uitloopt. Ongenoegen hoort immers ook bij deze stad.’ Stadsimpressies insturen kan via een sms (euro 0,25) naar het nummer 3414. In het bericht zelf moet eerst ‘030’ getikt worden, daarna pas de tekst. Door de tekst ‘0303’ te sms’en naar 3608 (euro 0,50), kan men ingestuurde stadsimpressies raadplegen. De actie loopt tot 19 september, waarna een redactie een overzichtswerk van de meest memorabele sms’jes voorstelt op ZuiderZinnen.

Dat vat de belangrijkste evenementen samen van de opening van Antwerpen Wereldboekenstad. Organisator ABC2004 denkt ook zeer nadrukkelijk na over de toekomst van Antwerpen als literair knooppunt. Niet toevallig krijgen het Sint-Felixpakhuis en de nieuwe centrale bibliotheek op het De Coninckplein een belangrijke rol in de festiviteiten. De verbouwing van het Sint-Felixpakhuis op het Eilandje, werktitel de Boekenstraat, is een ambitieus project. Men wil er het stadsarchief, een filiaal van de openbare bibliotheek, de kantoren van alle grote literaire organisaties én meerdere boekenwinkels in onderbrengen. De Boekenstraat zou in 2005 gedeeltelijk voltooid moeten zijn, net zoals de nieuwe bibliotheek. Jammer genoeg missen dus net de twee gebouwen die de Antwerpse boekentoekomst moeten schragen, de opening van het jaar waarin Antwerpen Wereldboekenstad is.

Jef Van Baelen