Laat uw leven niet bepalen door internet, zegt de Duitse socioloog Harald Welzer. Tegenover de dictatuur van alles wat smart en online is, zet hij het analoge leven. Poëzie, muziek, seks, liefde: alles wat het leven de moeite waard maakt, is analoog.

De herauten van de slimme, digitale wereld zijn in de eerste plaats verkopers. Zij maken u wijs dat u zonder gps onmogelijk de weg vindt, dat u alleen via Netflix nog goeie films kunt zien, en dat u niet in staat bent om uw veters te binden zonder de juiste app. Drie dagen zonder elektriciteit volstaan om dat wereldbeeld onderuit te halen. En dan beseft u het plots: de digitale wereld biedt geen meerwaarde.

De internetdictators voelen zich niet gebonden door de normen van de rechtsstaat en zullen er alles aan doen om onze wetten te omzeilen, te wijzigen of te vervangen. Daar bezitten ze de economische macht voor, en de naïviteit van de politieke elites speelt hen flink in de kaart.

Maar je kunt de digitale dictators in hun eigen spel verslaan. Gooi ze een bot, en laat hen erop kauwen tot ze erin stikken. Of volg uw eigen weg, laat hen niet bepalen hoe u uw leven leidt. Ik heb nooit last van de scheldpartijen die zo typisch zijn voor de sociale media, want ik heb er geen account. Wie mij wil uitschelden, moet een brief schrijven en zo gemotiveerd is geen enkele criticus. Makkelijk toch?

Ook is er online een soort angst ontstaan om positie in te nemen. Alles waar iemand mogelijk ooit aanstoot aan neemt, doe je beter niet, want het internet onthoudt het. Daar bestaat een oplossing voor. Wat als grote delen van de bevolking zich op het web zouden outen als fans van vreemdgaan, liegen en belachelijke schlagers? De digitale dictatuur wil dat we ons schamen voor onze zonden. Maar wat als we massaal echte of onechte zonden loslaten op het internet – u hoeft mijn naam maar te googelen om het te zien? Niemand zou zich nog schamen.

Tien vuistregels om het digitale systeem onderuit te halen. Want zo kan het niet verder:

1 Het leven is analoog. Relaties zijn analoog, empathie, liefde, haat, woede, mededogen en vreugde zijn analoog. Het internet zal u alleen ter hulp komen wanneer het om triviale zaken gaat. Krijgt u het echt moeilijk, dan hebt u mensen van vlees en bloed nodig. Besef dat en isoleer u niet.

2 Voer politieke actie, zolang dat nog sociaal geaccepteerd wordt. Neem een voorbeeld aan de Oostenrijkse student Max Schrems die een rechtszaak aanspande om het gebrek aan privacy op Facebook aan te klagen. Dankzij hem velde het Europees Hof in oktober 2015 een baanbrekend arrest dat de hele basis voor de trans-Atlantische uitwisseling van gegevens, de zogenaamde Safe Harbor-overeenkomst, onderuithaalde. Voor het eerst kwam er een rem op wat de Amerikaanse inlichtingendiensten van u mogen weten. En dat door het initiatief van één enkele burger!! Een vergelijkbaar vonnis uit 2014 garandeert het recht om te worden vergeten op het internet. De belangen van bedrijven en inlichtingendiensten hoeven geen onontkoombare lotsbeschikking te zijn, als u maar uw burgerrechten opeist. Doe dat dan ook.

3 Uw consumptiepatroon is de meest waardevolle gegevensbron. Koop dus enkel op internet wat u op geen enkele andere manier kunt verwerven. Informeer u offline, koop in de lokale kleinhandel, en u zult niet worden gecontroleerd. Buurtwinkels kunnen evengoed intelligent en handig zijn, maar dan moet u ze wel steunen.

4 Weiger mee te doen aan updates. U hebt daar geen behoefte aan. Zeg nee, ook tegen de manische drang van uw telefoonoperator om u om de zoveel maanden een nieuwe smartphone aan te smeren. U hebt daar helemaal niet om gevraagd.

5 Hetzelfde geldt voor apps. Álle apps. Idealiter gooit u uw smartphone weg en koopt u een ouderwetse gsm. Ze maken die nog, voor gepensioneerden. Nog beter is het als u een gebruikte gsm recupereert. Als ultieme alternatief presenteer ik de iStone. Een stuk graniet in de vorm van een iPhone die niks kan en dus perfect is. Vrijheid vindt u alleen offline. Alles wat u nodig hebt om te leven – lucht om te ademen, water om te drinken – zit niet op het internet.

6 Versla de internetdictators in hun eigen spel. Daar hebben we de hulp van (goede) nerds voor nodig. Iedere geheime dienst stort in wanneer hij over te veel gegevens beschikt. De Stasi bleef maar data verzamelen, tot stalen van lichaamsgeur in weckpotten toe, en wist uiteindelijk niet meer wat ze daar in godsnaam mee moesten doen. Ik hoop dat de mensen die daar de kennis voor bezitten erin slagen om data-algoritmen te maken die exponentieel gegevens aanleveren, liefst zo willekeurig mogelijk. Zo’n overaanbod kunnen zelfs de gigantische servers van de NSA niet aan. Alle informatie wordt, door zijn omvang, onbruikbaar. We volgen het NSA-devies tot op de letter: alles altijd overal.

7 Download browserextensies als DoNotTrackMe, Disconnect.me of Privacy Badger. Die voorkomen dat u gemonitord wordt. TrackMeNot is een grappig alternatief. Dat programma voert voortdurend zoekopdrachten in op uw zoekmachine, zodat niemand nog wijs raakt uit uw persoonlijkheidsprofiel. Het klikt ook op iedere reclamebanner die u tegenkomt, wat de verwarring nog groter maakt.

8 Die strategie ruïneert het businessmodel van de dataverkopers: als hun analyses stoelen op onjuiste gegevens, zijn ze niets waard en zal niemand ervoor betalen.

9 Probeer de methodes waarmee men u controleert te ondergraven. De Amerikaanse kunstenaar Adam Harvey (www.cvdazzle.com) ontwierp modellen waarmee u gezichtsherkenningssoftware onklaar maakt via uw kapsel of uw make-up. Designer Simone C. Niquille volgde de tegenovergestelde weg en verkoopt T-shirts waar gezichten op bedrukt staan (www.technofle.sh) en verwart zo digitale trackers. Verdere inspiratie is te vinden op de blog Camoupedia.

10 En ten slotte, voor mensen met een criminele inborst: in de VS doken er burgerwachten op die drones neerschieten. Camover is een spel met als doel zo veel mogelijk bewakingscamera’s onklaar te maken. Ik zie een wereld waarin we collectief Google Glass-brillen vertrappelen – in Amerika noemen ze iemand die er een draagt trouwens een ‘glasshole’ – en waarin we domotica hacken. The Internet of Things kan gerust wat gekte gebruiken.

Tegenover de dictatuur van alles wat smart en online is, zetten wij het analoge leven. Poëzie, muziek, seks, liefde: alles wat het leven de moeite waard maakt, is analoog. Het bestaat náást het internet. Alles wat niet met geld te kopen valt, is offline. Alles wat niemand weg kan nemen, is offline. Vrijheid is offline, net als intelligentie. Het web biedt slechts kunstmatige intelligentie die functioneert op elektriciteit, wat uiteraard offline geproduceerd wordt. Alles wat u nodig hebt om te leven, van de lucht die we inademen tot het water dat we drinken, is offline, net als voedsel, kledij en een dak boven uw hoofd.

Trouwens, de internetdictators beschikken offline over het geld dat ze online verdienen. De macht die ze via het internet verwerven, oefenen ze uit in het echte leven. En die macht komt hen niet toe. Macht is een verhaal met twee kanten. Je hebt het alleen wanneer de machtelozen je die macht gunnen, het je als het ware toestaan. Als wij willen, stopt de slimme dictatuur hier.

Harald Welzer is directeur van Futurzwei, een stichting voor ’toekomstgeschiktheid’. Eerder publiceerde hij Zelf Denken, een kritiek op de consumptiemaatschappij, en De klimaatoorlogen. Waar in de 21ste eeuw om gevochten wordt.

Deze tekst is een extract uit Harald Welzers nieuwe boek Die smarte Diktatur. Der Angriff auf unsere Freiheit.

DOOR HARALD WELZER