Interview met Shulamit Aloni over Israëls premier Netanyahu en hoe hij het vredes- proces in het Midden-Oosten saboteert.
In Brussel was ze al vaker, en het was ook lang niet de eerste keer dat ze daar met Hanan Ashrawi aan zou treden. Maar ditmaal moest het in feeststemming. Woensdag 28 mei ontving Shulamit Aloni advocate, veteraan van de Israëlische linkerzijde en de vredesbeweging, veteraan van het vredesproces het eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel ; samen met Hanan Ashrawi die al professor en doctor in de literatuur was. De VUB droeg de twee vrouwen voor als doctores honoris causa omwille van hun inspanningen in het vredesproces voor het Midden-Oosten. Wie dat een beetje gevolgd heeft, zal de twee namen ook wel kennen.
Shulamit Aloni (1929, Tel Aviv), Knesset-lid vanaf 1965, stichter in 1973 van de Ratz– of ?burgerrechten?-beweging, die opkwam voor secularisering van de staat Israël en later toetrad tot de Meretz-coalitie die in 1992 in de regering van Yitzhak Rabin zetelde, metAloni als minister van Onderwijs en Cultuur, is altijd welbespraakt en hard van taal geweest. In de Rabinregering kreeg ze prompt herrie met de religieuze, ?ultra-orthodoxe? Shas-partij, toen ze met voorstellen kwam om het onderwijs uit de religieuze invloedssfeer te halen.
In die tijd kon men nog denken dat de ideeën van Shulamit Aloni eindelijk in de praktijk gebracht werden. Maar dan won Likoed-leider Benyamin Netanyahu de verkiezingen voor het premierschap, en nu lijkt die episode snel tot het verleden te gaan behoren. Of wat dacht ze daar zelf van ?
SHULAMIT ALONI : Je moet er wel aan denken dat ik tot de oppositie en tot het vredeskamp behoor, en dat ik tegen religieuze dwang ben. Ik zeg dat maar eerst en vooral, want ik ben nu heel ongelukkig. Ik vind dat we achteruit gaan. Toen Netanyahu een paar maanden geleden begon aan de werken op Har Homa dat nooit bij Jeruzalem gehoord heeft, en ook nu niet, en dat nu alleen bebouwd wordt om de Palestijnen die in Jeruzalem leven, van hun hinterland op de Westelijke Jordaanoever af te snijden , stemden in de VN 134 staten tegen ons. Maar één jaar geleden stemden die 134 allemaal voor Israël, vol vriendschap en klaar om zaken met ons te doen.
En vandaag leven wij in angst dat die man, die nu aan de macht is bij ons, en zijn mensen ons in een nieuwe oorlog zullen leiden. Of op zijn minst een nieuwe Intifada. De manier waarop zij de Palestijnen vernederen, ze schofferen, ze manipuleren, dat leidt naar een situatie die je niet eens meer kan uitleggen. Hij gedraagt zich, met zijn mensen, alsof ze gedreven zijn door de ergste combinatie die maar mogelijk is, van paranoia, hebzucht en machtshonger. De paranoia, dat is het oude spelletje dat we de hele wereld tegen hebben, dat wij weer de slachtoffers zijn, en de slachtoffers hebben altijd gelijk, nietwaar ? En omdat ze de macht hebben om te doen wat ze willen, doén ze inderdaad ook wat ze willen. En wat ze willen is aan hun hebzucht voldoen, alles pakken.
Ik kan alleen maar hopen dat de Verenigde Staten zich niet terugtrekken. De Amerikanen proberen momenteel uit te maken hoe ze die zaak moeten aanpakken. Wat moeten ze met Netanyahu ? De eerste keer dat hij bij Hosni Moebarak (van Egypte) was, heeft hij hem voorgelogen. Moebarak heeft dat achteraf heel kwaad gezegd. Hij ging naar de VS, een hoop dingen beloven aan Bill Clinton. Wat moeten ze nu geloven ? Het gevaar bestaat dat Clinton zegt : willen die een nieuwe oorlog, laat ze er dan maar een voeren. Of een nieuwe Intifada uitvechten, misschien komen ze terug bij zinnen als er een paar honderd doden gevallen zijn.
Want de Palestijnen zitten nu in een vreselijke situatie, erger dan vóór de vredesakkoorden. Er is de sluiting van de gebieden. Ze hebben geen werk, geen ontwikkeling. Ze kunnen niet van de Gazastrook naar de Westelijke Jordaanoever of van de Westelijke Jordaanoever naar Jeruzalem. Velen van hen werkten in Israël en kunnen nu niet werken… Als het nog erger wordt, waarom zouden die géén Intifada beginnen ? In de stoere taal van onze premier, die het altijd over terrorisme heeft, zijn zij terroristen. Maar de kwestie is toch dat wij een leger hebben ? Als wij ons leger, met soldaten en tanks, op hen afsturen, dan is dat géén terrorisme. Maar als zij reageren is dat wél terrorisme, en dat moeten wij bestraffen ? De meerderheid van de Palestijnen geloofde in de vrede. Nu zijn ze gedesillusioneerd in de hele Oslobedoening, en ook in Yasser Arafat zelf. Als die in opstand komen, wat ga je dan doen ? Dat leger sturen ? Wij bevinden ons op een cruciaal moment.
President Moebarak probeert Netanyahu te overhalen om de bouw van nederzettingen te bevriezen en ook de bouw in Har Homa. Maar nog voor de ontmoeting loopt onze premier al rond te bazuinen dat hij helemaal niets gaat bevriezen en dat die gebieden voor hem zijn ze niet ?bezet?, maar ?bevrijd? van ons zijn. Die man is in handen van de meest extreme groep… Het juiste woord is : een fascistische beweging, want ze hebben alle kenmerken daarvan. Uiterst nationalistisch, God aan hun kant, het recht aan hun kant. De Arabieren die daar al generaties wonen, hebben geen recht op dat land, want dat land was aan ons beloofd door onze patriarchen, drieduizend jaar geleden, begrijp je wel ? Hij moet doen wat zij zeggen omdat zijn coalitie zeer breekbaar is. Dus moet hij toegeven aan al die verschillende groepen en ze samen in de regering houden.
Dit klinkt alsof Netanyahu daar niet echt bijhoorde, alsof hij zelf ánders was.
ALONI : Hij hoort nergens bij. Komt uit een door-en-door rechtse familie. Die geloven dat de oorlog nog altijd bezig is, en dat verzoening dus geen zin heeft : al wat we kunnen pakken is van ons. Netanyahu is sterk geworden, heeft macht, en nu wil hij alles. En wij zijn in moeilijkheden.
Hij weet wel dat hij de onderhandelingen moet voortzetten. Maar tegelijk heeft hij al het mogelijke gedaan om de mogelijkheden tot onderhandelen te vernietigen, omdat er geen vertrouwen meer is. De Israëli’s vertrouwen hem al niet, waarom zou Arafat hem vertrouwen ? Of de Arabieren ? Zie je, al wat wij zo mooi opgebouwd hadden in de afgelopen vier jaar, aan relaties met de Arabische wereld en met de internationale gemeenschap, wordt nu vernield. Toch zal hij moeten onderhandelen. De meerderheid van de Israëlische bevolking wil vrede, maar zoals overal is dat een zwijgende meerderheid. Die zeggen nu : wat kunnen we eraan doen, hij is democratisch verkozen. En door de nieuwe regeling, die hem zoveel macht gegeven heeft, zijn er ook geen tegenwichten meer die hem kunnen afremmen. Het parlement kan er geen moties van wantrouwen tegen hem door halen, omdat dat zou impliceren dat het parlement zelf ontbonden wordt voor nieuwe verkiezingen. En ze hebben zelf juist zo hard gewerkt om hun zetel daarin te bemachtigen. Het zit vast. We kunnen alleen maar hopen dat er iets gebeurt waardoor de blokkering opgeheven wordt.
Ondertussen zitten wij met problemen in de maatschappij. Er gaapt een diepe kloof tussen de rechts nationalistische religieuzen en de meerderheid van de Israëli’s. Die kloof wordt niet behoorlijk weerspiegeld in de Knesset, omdat zelfs de Labour Party, die opnieuw aan de macht wilde geraken en daar een meerderheid voor nodig heeft, getracht heeft goede relaties te onderhouden met sommige van die religieuze groepen. Vooral de ultra-orthodoxen, die leven op kosten van het land, die niet in het leger dienen, die aparte scholen willen, en die ons terug naar de Middeleeuwen willen voeren.
Er is ook niet veel oppositie gevoerd omdat men hoopte op een regering van nationale eenheid ?
ALONI : Dat hoopten we niét. Maar omdat Shimon Peres het daar zo vaak over had, was de oppositie verlamd. Je kan niet tegelijk van een eenheidsregering praten én de regering te lijf gaan.
Als de Labour Party met Ehud Barak weer aan de macht zou komen, wat zullen ze de Palestijnen dan voorstellen ? Veertig procent van de Bezette Gebieden ?
ALONI : Veel meer, denk ik. Ze zullen twee dingen moeten doen. Bepaalde nederzettingen zullen ze niet kunnen evacueren. Andere kunnen dáárnaartoe geëvacueerd worden, of terug naar Israël. Ik denk dat wij niet minder dan zeventig, tachtig procent mogen teruggeven. Het tweede ding is : de Westelijke Jordaanoever is van hen. Maar wij zouden, in ruil, stukken Israëlisch land kunnen geven, bij de Gazastrook bijvoorbeeld. De Gazastrook is heel klein en smal en de bevolking groeit almaar. Daar zit misschien een koop in. Hoe dan ook, wat we ook geven, wat we nemen of houden, dat moet op basis van een wederzijds akkoord gebeuren. Niet op basis van het recht van de sterkste.
En dan heb je Jeruzalem. De onzin dat dit het heilige land is, en alleen voor joden en wat niet al, dat kan niet. Er wonen momenteel 180.000 Palestijnen in Jeruzalem. Men probeert velen van hen te deporteren, met verschillende lelijke, vuile knepen. Hun identiteitskaarten afpakken en zo. Maar zoiets kan je niet met een bevolking van 180.000 man. Dát Jeruzalem is een Arabische stad ! Hun hinterland is de Westelijke Jordaanoever, en die stad is het economische, religieuze, culturele centrum daarvan. Je kan die mensen hun rechten op een deel van Jeruzalem niet ontzeggen. Je hoeft daarvoor geen muur te bouwen, maar je moet het wel delen. Samen bewonen. Dat is het opzet van de actie van Jerusalem Link in juni, ?Sharing Jerusalem? : wij moeten ons publiek erop voorbereiden dat we Jeruzalem inderdaad moeten delen, en het niet meer hebben over de Eeuwigheid, voor altijd, tot het einde van de wereld zal Jeruzalem van ons alleen zijn… Welja, het is van ons, en het is van hen ook. Het slimme aan de Oslo-akkoorden was de kwestie Jeruzalem naar het einde op te schuiven. Wat hij doet, met zijn mensen, met opzet, is het nu te berde brengen, in de hoop dat daarmee de Oslo-akkoorden volledig opgebroken worden. Kijk, toen Netanyahu die tunnel liet openmaken, zijn daardoor honderd doden gevallen. Hij zegt vijftig, omdat hij alleen de joden telt, maar het waren er honderd.
Wat verwacht u van die manifestatie, ?Sharing Jerusalem? in de laatste weken van juni ?
ALONI : Wij Israëli’s en Palestijnen samen willen daar een heel groot gebeuren van maken. Het belangrijkste is dat de hele wereld, en alle Israëli’s, dan zullen weten dat veel Israëli’s vinden dat Jeruzalem, met alle respect voor zijn heiligheid enzovoort, moet gedeeld worden door de twee volkeren. Twee staten voor twee volkeren, en Jeruzalem gedeeld, omdat dat niet van ons alleen is. Daar wonen nog andere mensen, die het recht hebben onder hun eigen soevereiniteit te leven. We verwachten veel volk op de manifestatie, ze is goed voorbereid, en ze zou de publieke opinie kunnen helpen keren. Zie je, het Oslo-akkoord, de handdruk op het Witte Huis tussen Rabin en Arafat, dat is in zo goede aarde gevallen omdat daar jaren van voorbereidend werk bij de publieke opinie aan voorafgegaan zijn. In deze stad, en in New York en in Wenen en Parijs… Dit is de enige manier om de Zeitgeist te veranderen, om met Hegel te spreken.
U zegt dat er in Israël geen linkerzijde bestaat.
ALONI : Daar bestaat geen linkerzijde. Als onze kant niet bereid is om samen te werken met de Israëlische Arabieren, alleen maar om te tonen dat wij even joods zijn als de anderen. Als wij niet doordrongen zijn van de fundamentele rechten van iedereen, en de hele tijd maar blijven wijzen naar die zogenaamde communistische partij van hen er is geen communistische partij meer, geen communisme , die intussen wél de Israëlisch-Arabische arbeiders vertegenwoordigt. Als wij met hén niet willen samenwerken, de meest gediscrimineerde lagen van onze bevolking, wat voor linksen zijn wij dan ? Onze linkerzijde zal de nieuwe regering niet vormen, maar wat een echte linkerzijde moet doen in de hedendaagse zin van het woord, wat wil zeggen ?radicale progressieven? is een soort catalysator zijn voor het centrum, en de Labour Party geen dag rust gunnen. Met de echt bestaande problemen blijven komen, niet alleen hoe je de macht hanteert, maar hoe je de eisen van het volk voldoet.
Daarom kon ik niet akkoord gaan met mijn collega’s. Die manier om zich van de Israëlische Arabieren af te snijden en naar het centrum op te schuiven dat is onze taak niet. De linkerzijde, gelijk welke radicale groep moet kiezen : of ze wil de macht, of ze wil de maatschappij veranderen en verbeteren. Ikzelf heb er nooit van gedroomd eerste-minister te worden.
Sus van Elzen
Jeruzalem met de Al Aksa-moskee : voor eeuwig onder Israëlische vlag ?
