Niemand weet goed hoe het verder moet met de Europese Unie, nu de Britten ervoor gekozen hebben om hun lidmaatschap op te zeggen. Er rest nog twee jaar de tijd om die scheiding tot een goed einde te brengen. Maar heeft de EU nog wel een toekomst? Drie mogelijke scenario’s.
1 Het Verenigd Koninkrijk blijft toch in de EU
‘Kunnen we nog terug?’ vragen veel Britten zich af. Kan het Verenigd Koninkrijk ondanks de uitspraak voor een brexit toch lid blijven van de EU? Dat kan. De uitslag van het referendum is niet bindend en het Britse parlement zou kunnen stemmen om toch bij de EU te blijven. Er kunnen ook vervroegde verkiezingen gehouden worden. Als in Groot-Brittannië dan een pro-Europese meerderheid komt, kan die weigeren om de stappen te zetten die tot een brexit moeten leiden. De leidende politici zouden dan wel moeten ingaan tegen de uitslag van het referendum.
Er kan ook een nieuw referendum worden gehouden. Al drie miljoen Britten eisen dit via een onlinepetitie. Elke petitie met 100.000 handtekeningen moet in het parlement worden besproken. In de petitie wordt gesteld dat er ten minste een meerderheid van 60 procent moet zijn voor een beslissing als minder dan 75 procent van de bevolking deelneemt aan het referendum. Volgens de officiële cijfers nam 72 procent van de Britten deel aan de volksraadpleging en sprak 51,9 procent zich uit voor uittreding. Bij een tweede referendum zou de uitstap kunnen worden afgewezen. Waarnemers achten de kans klein dat het Verenigd Koninkrijk terugkomt op de uitslag van het referendum, en toch lid zal blijven van de EU.
2 Engeland stapt uit de EU
Bij het referendum haalde een brexit een kleine meerderheid in heel het Verenigd Koninkrijk, maar regionaal waren er grote verschillen. In Schotland stemde 62 procent voor het behoud van het EU-lidmaatschap, in Noord-Ierland 56 procent. De Schotten kondigden een referendum aan over onafhankelijkheid en hopen dan lid van de EU te kunnen blijven. In Noord-Ierland gaan er stemmen op om een referendum te houden over een hereniging met Ierland. Het zou dus kunnen dat alleen Engeland en Wales uit de EU treden.
Wie ook uit de Eu stapt, er zullen hoe dan ook onderhandelingen met de EU moeten worden gevoerd over de verdere (economische) samenwerking. Dan is de kans groot dat het Verenigd Koninkrijk/Engeland zich zal aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA), waar onder andere Noorwegen lid van is. Dan kan het deel uitmaken van de gezamenlijke Europese markt die gevormd wordt door de EU en de EVA. Daar geldt net als in de EU een vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. De EVA-landen doen echter niet mee aan het landbouw- en handelsbeleid en de politieke instellingen van de EU. Op die manier zou het Verenigd Koninkrijk/Engeland langs een zijdeur toch deel uitmaken van de Europese markt. De kans dat dit zal gebeuren, is reëel.
3 Europa verbrokkelt of wordt juist hechter
Nu een meerderheid in het Verenigd Koninkrijk uit de EU wil stappen, dreigen de dominostenen te vallen. In de meeste Europese landen groeit het anti-EU-sentiment en het verzet tegen het ‘bureaucratische Brussel’. In onder meer Nederland, Frankrijk en Italië klinkt de roep om een referendum over het EU-lidmaatschap te organiseren steeds luider. Volgens George Soros stevent de EU af op een ongeordend ontbindingsproces: ‘Het catastrofale scenario is realiteit geworden,’ zei de superspeculant toen de uitslag van het Britse referendum bekend was, ‘en dat maakt de desintegratie van de EU praktisch onomkeerbaar.’ Hij is lang niet de enige die daar zo over denkt.
Ondertussen grijpen landen als Duitsland en Frankrijk de brexit aan om te pleiten voor een flexibel Europa, maar meteen ontvouwen ze ook plannen voor een ‘regering voor de eurozone’ met een eigen begroting en een eigen ‘ministerie van Financiën’. Daarnaast gaan steeds meer stemmen op die verder willen gaan met een beperkt aantal landen die een kern-Europa vormen. De voorzitter van de Eurogroep, Jeroen Dijsselbloem, noemde in dat verband al Duitsland, Oostenrijk, Zweden, Nederland en België. Volgens sommigen is dat de enige manier waarop de EU kan overleven.
DOOR EWALD PIRONET
