België kan de situatie in Congo niet ‘fixen’, dat moeten de Congolezen zelf doen, zegt Jan Vandemoortele, voormalig topman bij de Verenigde Naties. ‘Maar we kunnen ze wel een duwtje in de rug geven.’

Zouden we ontwikkelingssamenwerking niet beter toewijzen aan de minister van Buitenlandse Zaken, zodat het geld gebruikt kan worden als wortel en stok om landen onder druk te zetten? (Peter Braet, Kieldrecht)

JAN VANDEMOORTELE: Dat idee wordt door de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk toegepast, in Irak en Afghanistan bijvoorbeeld. Zij hebben het vaak over de 3 d’s: diplomacy, development, defence, (diplomatie, ontwikkeling, defensie). Maar die opvatting raakt steeds meer in diskrediet. Landen onder druk zetten strookt niet met ontwikkelingssamenwerking, want van samenwerking is er dan geen sprake meer. Als hulp een deel wordt van strategische en commerciële belangen, dan helpen we onszelf, niet de ander.

U bent sceptisch over de opvolgers van de Millenniumdoelstellingen. Hoe kunnen nieuwe doelen qua duurzame ontwikkeling op een heldere manier geformuleerd en becijferd worden? (Catherine Carton, Opwijk)

VANDEMOORTELE: Ik vrees dat dat dit jaar niet meer zal gebeuren. Bij de VN lijkt wel een loopgravenoorlog aan de gang: er is een zeer grote verdeeldheid tussen Noord en Zuid, en niemand is bereid om de leiding te nemen. In het beste geval komt er damage control: iets minder doelstellingen die iets beter op papier worden gezet.

Welke argumenten zou u aanhalen om aan te tonen dat ontwikkelingssamenwerking belangrijk is? (Nico Keppens, Berlare)

VANDEMOORTELE: De campagne van Broederlijk Delen, met Marco die boer wil blijven, lijkt me een perfecte illustratie. Ontwikkelingssamenwerking heeft evenveel met Marco als met ons te maken. Wij zijn nog altijd rijk – wat de regering ons ook wil wijsmaken – en het is dus normaal dat we solidariteit uitoefenen. Maar om het duurzaam te houden, moeten wij ons gedrag aanpassen. Bijvoorbeeld door fairtrade fruit en groenten te kopen. In deze geglobaliseerde wereld hebben wij niet meer het recht om onverschillig en onwetend te zijn.

Zou ontwikkelingshulp niet vooral moeten focussen op kennisdeling? Het principe ‘leer een arme vissen in plaats van hem vis te geven’ zou je nu kunnen vertalen in gratis internet voor de derde wereld. (Jan Paulussen, Oelegem)

VANDEMOORTELE: Dat is een mooi principe, maar het Westen doet precies het tegenovergestelde. Door ons handelsbeleid en patentenrecht beschermen wij onze eigen bevoorrechte positie, waardoor de arme landen onderaan op de ladder blijven steken. Als er ook maar enige concurrentie de kop opsteekt, sluiten wij de deur. Neem nu het hele probleem van namaak uit de derde wereld. Daar doen wij heel afwijzend over, maar heel onze eigen welvaart is daarop gestoeld. In Gent staat een standbeeld van Lieven Bauwens: die man trok in de achttiende eeuw naar Engeland, kocht daar een weefgetouw – zonder één patent – en smokkelde dat naar hier. Dat was de basis van onze industriële revolutie.

Vraag van de week

Als postgraduaatstudent loop ik stage in Congo. Alexander De Croo durft de dingen bij naam te noemen. Kan het lot van de Congolees op korte termijn drastisch verbeteren? En kan ons land daar een sleutelrol in spelen? (Trui Buyse, Izegem)

VANDEMOORTELE: Je kunt een samenleving niet ‘fixen’ van buitenaf, net zoals je een boom niet laat groeien door aan de bladeren te trekken. België kan de situatie in Congo dus niet oplossen, maar dat wil niet zeggen dat we geen duwtje in de rug kunnen geven. Maar wat De Croo heeft gedaan – boos worden en de andere vernederen – zet geen zoden aan de dijk: dat was spierballengerol voor het thuisfront. Bij ontwikkelingssamenwerking geldt de regel van drie: respect tonen, met aandacht luisteren en helpen als je kunt. Die eerste twee stappen worden veel te vaak overgeslagen, omdat wij ‘dé oplossing’ al in ons hoofd hebben. Terwijl de waardigheid van mensen ter plaatse heilig is.

Gelukkig zijn, hoe leer je dat? Stel uw vragen aan Leo Bormans, rondreizend geluksambassadeur en auteur van de internationale bestseller The World Book of Happiness.

Mail uw vragen naar mijnvraag@knack.be en maak kans op twee filmtickets.

Stefanie Van den Broeck