De invloed van omgevingsfactoren op de kans op oud worden, begint in de baarmoeder.
Oud worden is onvermijdelijk. Een studie gepubliceerd in The Faseb Journal stelt zelfs dat je al oud begint te worden voor je geboren bent. Alvast bij ratten kan de strijd tegen de symptomen van oud worden al tijdens de zwangerschap gestart worden: door toevoeging van antioxidanten aan de voeding voor ratjes in de baarmoeder, vertraagde later hun verouderingsproces. Anderzijds zorgde het equivalent van roken tijdens de zwangerschap voor een beduidend snellere veroudering van de babyratjes later in hun leven. Dat effect had te maken met de gevolgen van een vermindering van de zuurstofvoorziening van de embryo’s.
Het verouderingsproces werd gemeten aan de hand van de lengte van de telomeren: kapjes op het uiteinde van de chromosomen die hetzelfde effect hebben als de plastic kapjes op schoenveters, namelijk het verhinderen of op zijn minst vertragen van slijtage. Hoe sneller de chromosomen verslijten, hoe minder oud je doorgaans wordt. De invloed van omgevingsfactoren op de kans op oud worden, begint dus al in de baarmoeder: de eerste biotoop waarin wij ons leven doorbrengen. Die is even gevoelig voor externe factoren als het leefmilieu waarin we na de geboorte terechtkomen. Een gezonde levensstijl van de zwangere vrouw is dus in elk geval gunstig voor de nog niet geboren kinderen. Vitaminen en het resveratrol uit rode wijn behoren tot de antioxidanten in menselijke voeding.
Veroudering manifesteert zich evenwel niet op alle plaatsen van het menselijk lichaam op dezelfde manier. Dat blijkt uit onderzoek met zebravissen, gepubliceerd in Public Library of Science Genetics. Ook dit werk spitste zich toe op het meten van de evolutie van de lengte van de telomeren op de chromosomen – de telomeren van zebravissen lijken sterk op de onze. In de cellen van sommige organen verslijten de telomeren sneller dan in andere organen. Zo is de darm een orgaan dat in verhouding tot de rest van het lichaam snel veroudert. Bloedcellen daarentegen verouderen minder gemakkelijk, ondanks het feit dat ze zich minstens even snel delen. Spiercellen delen zich minder frequent, maar die verouderen wel sneller. Spieren en darmen verouderen dus vrij snel in vergelijking met het bloed.
Met dit soort onderzoeken willen wetenschappers nagaan of de slijtage van de telomeren gecounterd kan worden. Daardoor zouden ze meer greep op verouderingsprocessen kunnen krijgen, efficiënter in elk geval dan de baden in maagdenbloed en andere kunstgrepen uit het verleden. Veroudering wordt over het algemeen gezien als het gevolg van een moeilijke balans tussen enerzijds het rijpen van cellen, waardoor ze beter functioneren, en anderzijds het verlies van hun herstellend vermogen bij schade en slijtage.
DOOR DIRK DRAULANS
‘De baarmoeder is even gevoelig voor externe factoren als het leefmilieu waarin we na de geboorte terechtkomen.’
