Dieren zouden meer gevoelens hebben dan mensen geneigd zijn te denken.

Vorig jaar kwamen ze de stallen van de boerderij nog eens inspecteren; dit jaar zijn ze niet meer langs geweest. Ook in de buurt zijn ze bijna overal verdwenen: de boerenzwaluwen, vroeger niet weg te denken uit de boerenbiotoop, tegenwoordig zelfs op geschikte broedplaatsen steeds schaarser. Vlaanderen dreigt zonder boerenzwaluwen te vallen.

De Vogelbescherming publiceerde enkele weken geleden op haar website (www.vogelbescherming.be, doorklikken naar fotoalbum) een reeks beelden die geïnterpreteerd kunnen worden als ‘boerenzwaluwverdriet’. Een zwaluw was doodgereden door een vrachtwagen, en zijn partner kwam naar de plek van het onheil en probeerde het dode lijfje er weg te halen.

Een te menselijke interpretatie van dierengedrag, ongetwijfeld, maar het plaatje past in een steeds krachtiger wetenschappelijke stroming die zegt dat dieren veel meer gevoelens hebben dan wij mensen geneigd zijn te denken. Fair play, altruïsme (zonder wederzijdsheid), zelfs empathie zouden al – min of meer onweerlegbaar – zijn aangetoond in andere dieren dan de mens.

Het wetenschappelijke vakblad Neuron publiceert zelfs aanwijzingen dat empathie niet het resultaat zou zijn van ons vermogen tot complexe redenering of abstract denken. Het zou in feite om een heel eenvoudig hersenproces gaan, waarbij de hersenen wat ze zien gewoon vertalen in wat we zelf in een vergelijkbare situatie zouden voelen. ‘We moeten geen afzonderlijk mechanisme in de hersenen veronderstellen om de sociale wereld te kunnen begrijpen’, stelde een van de onderzoekers.

Als dat correct is, is er niets wat belet dat andere dieren iets vergelijkbaars aankunnen.

Het topvakblad Science had al vooropgesteld dat empathie het resultaat zou zijn van een virtuele simulatie in de hersenen van bijvoorbeeld iemands lijden. Een proces dat in een verslag in New Scientist werd omschreven als een ‘aangeboren gave die geen inspanning vergt’.

Wij treuren omdat er bijna geen zwaluwen meer zijn; een zwaluw mist zijn doodgereden partner. Misschien worden in beide gevallen dezelfde hersenmechanismen geactiveerd. Dat zou pas goed nieuws zijn. Het feit dat wij langer lijken te treuren dan een zwaluw zou ook minstens gedeeltelijk een eenvoudige verklaring kunnen hebben: we leven gewoon langer.

Dirk Draulans

Empathie is het resultaat van een virtuele simulatie in de hersenen.