Hebt u al iemand geholpen vandaag? Nee? Doe het dan maar gauw, want u maakt er niet alleen anderen gelukkig mee, maar ook – en vooral – uzelf.
De Nederlandse Rachel Van de Pol heeft in 2014 elke dag iemand geholpen. Op haar blog ikreddewereld.nl kon iedereen volgen wat voor goede daden ze uit haar mouw schudde. Op 1 januari ging ze bij al haar buren langs met gebak, in februari pompte ze stiekem fietsbanden op en in oktober liet ze leuke briefjes achter in bibliotheekboeken, om lezers aan te moedigen. In de Volkskrant vertelde ze dat ze er gelukkig van werd. ‘Dat sleurgevoel, “is dit het nou?”, dat iedereen weleens heeft, verdween.’
Misschien is het wel een goed idee om haar voorbeeld te volgen. Uit heel wat onderzoeken blijkt dat er zoiets bestaat als de helper’s high. We worden gelukkiger door anderen te helpen, en daardoor ook gezonder. ‘Het is iets wat we van jongs af aan leren’, zegt Alain Van Hiel, professor sociale psychologie (UGent). ‘Kinderen die anderen helpen, voelen zich trots en krijgen positieve commentaren. We krijgen ook meteen een goed gevoel, zo blijkt uit hersenonderzoek. Hersenwetenschappers observeerden bijvoorbeeld vrouwen die een spel speelden. Bij de deelnemers die zich coöperatief opstelden (in plaats van competitief), lichtte het hersendeel op dat actief is wanneer je een beloning krijgt. Maar het blijft ook werken op langere termijn, blijkt uit ander onderzoek. Vrouwen die geholpen hadden na de aanslagen van 9/11 in New York, ervoeren jaren later minder negatieve emoties.’
Eigenlijk zouden we dus allemaal doelbewust anderen moeten gaan helpen om zelf gelukkiger te worden. En toch lijkt dat een tikkeltje geforceerd. Van Hiel lacht. ‘Mocht je dat tegen Amerikanen zeggen, zouden die meteen enthousiast zijn. Doen! Maar Europeanen hebben meteen die filosofische reflex. Foppen we onszelf niet? Welja, natuurlijk wel. Maar door bewust bepaalde handelingen uit te voeren, kun je je zelfbeeld op termijn veranderen.’
Sociale verzekering
Maar hoe altruïstisch zijn we nog, als we anderen alleen maar helpen om zelf gelukkiger te worden? Niet, glimlacht Mark Nelissen, emeritus hoogleraar evolutie- en gedragsbiologie (UAntwerpen) die hierover het boek De club van ik schreef. ‘Ons altruïsme is altijd egoïstisch, omdat het ons helpt te overleven. Al moet je wel een verschil maken tussen twee vormen van hulp. Wanneer we familieleden helpen, helpen we eigenlijk onze eigen genen, en dus onrechtstreeks onszelf. Maar ook vreemden helpen – wederkerig altruïsme, in vaktermen – heeft een duidelijke functie. Ons brein functioneert nog altijd zoals 100.000 jaar geleden, toen we groepsgenoten moesten helpen om onze groep te versterken. Bovendien rekenen we er altijd – al dan niet onbewust – op dat die vreemden ons op een dag ook zullen helpen. Het is een soort sociale verzekering. Als wij voor onze zieke buurman een boodschap doen, verwachten we dat hij op een dag voor ons hetzelfde doet. Bij goede vrienden verwachten we niet zo’n boekhoudkundig exacte “terugbetaling”, maar toch ook een wederdienst. Ik kom jou helpen verhuizen, maar dan verwacht ik wel dat jij eens babysit op mijn kinderen. Onbewust maken we altijd de rekening.’
Maar soms helpen we ook anderen die ons nooit iets kunnen teruggeven. Geld storten voor hongerige kinderen in Afrika, om even een clichévoorbeeld te geven. ‘Daar zit dan weer iets anders achter. Het is een vorm van statusvertoon: door iets te geven, bewijs je dat je genoeg middelen hebt. Uiteraard ziet niemand dat je stort voor het goede doel, maar dat beseft je brein niet. Dat brein is nog altijd ingesteld op de oertijd, toen anderen dat wél konden zien.’ Maar hoe valt die helper’s high dan evolutionair te verklaren? ‘De evolutie wil ons ertoe aanzetten om bepaalde dingen te doen. Je kunt het vergelijken met seks, of eten. Dat zijn levensbelangrijke dingen, maar ze vragen veel energie. Mochten we er geen goed gevoel van krijgen, zouden we ze waarschijnlijk nooit doen.’ Voor de wilde weldoeners onder u is dit waarschijnlijk een ontnuchterend verhaal: diep vanbinnen zijn we allemaal egoïsten. ‘Maar dat lijkt me toch vooral een academische discussie’, besluit Van Hiel. ‘De clou van het verhaal is dát we mensen helpen en dat we daar allemaal gelukkig van worden.’
DOOR STEFANIE VAN DEN BROECK, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Ons altruïsme is altijd egoïstisch, omdat het ons helpt te overleven.’
