Nu zijn voorgangster Dilma Rousseff vorige week definitief werd afgezet, kan president Michel Temer zijn neoliberale programma doorvoeren. De onrust op straat zal snel toenemen, voorspelt Latijns-Amerikacorrespondent Cees Zoon.
Michel Temer, de nieuwe president van Brazilië, verstopt zich voor zijn eigen volk. Hij durfde niet eens naar de slotceremonie van de Olympische Spelen in Rio te komen, bang dat hij weer zou worden uitgejouwd. Twee weken eerder had hij de Spelen haastig geopend, met een record van tien seconden spreektijd, maar zelfs dat was niet kort genoeg om een fluitconcert te voorkomen.
Dat belooft wat voor Temer, die weleens ‘de man van twee procent’ wordt genoemd, naar zijn score in de peilingen. Hij kan zich opmaken voor aanhoudende demonstraties, meer nog dan de betogingen aan de vooravond van het WK voetbal in 2014. En die zullen, zoals we dezer dagen al in São Paulo zagen, gewelddadig uit elkaar geslagen worden door de oproerpolitie. Want volgens de nieuwe minister van Justitie zijn linkse demonstranten ‘stadsguerrillero’s’, die als zodanig dienen te worden behandeld.
Bijna zes jaar lang was Temer vicepresident van Dilma Rousseff, om daarna de zijde van haar tegenstanders te kiezen en haar afzetting te steunen. De 75-jarige zoon van een Libanese immigrant staat te boek als een supersaaie man zonder enig charisma. Sterker, hij heeft het imago van ‘een butler uit een horrorfilm’, in de woorden van een parlementslid. Hij heeft nooit zelfstandig aan verkiezingen deelgenomen (hij werd vicepresident op aangeven van Rousseff) en hij zou ook nooit winnen. Hij heeft al laten weten in 2018 geen kandidaat te zullen zijn. Dat boezemt zijn tegenstanders overigens angst in, want het geeft hem de vrijheid uiterst impopulaire maatregelen te nemen.
Twee jaar en vier maanden heeft de niet-gekozen president om een programma uit te voeren dat al bij vier verkiezingen achter elkaar is weggestemd. Het enige wat de advocaat Temer kan redden is een snel economisch herstel van Brazilië. De cijfers geven weinig aanleiding tot optimisme: de recessie in het tweede trimester (waarin Temer al interim- president was) heeft zich verdiept tot 3,8 procent.
De werkelijke macht in het land ligt bij de corrupte politici in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Zestig procent van alle parlementsleden heeft zaken hangend bij Justitie. De zakenwereld is heel tevreden over het afzetten van Dilma en heeft nooit veel opgehad met rarigheden als democratie.
Chaos tot 2018
Allereerst zal Temer het begrotingstekort van rond de tien procent moeten aanpakken. Verschillende deelstaten zijn failliet. Temer zal moeten balanceren tussen de corrupte parlementsleden die hem aan de macht hebben gebracht en de angst dat draconische maatregelen tot een massaal verzet gaan leiden. Vorige maand wees hij het voorstel van de hand om alle salarissen voor twee jaar te bevriezen. Maar toen was hij nog interim. De machtigste man in zijn regering is minister van Financiën Henrique Meirelles, een bankier pur sang die de grondwet wil aanpassen om het mogelijk te maken de overheidsuitgaven voor onderwijs en gezondheidszorg voor liefst twintig jaar te bevriezen.
De neoliberale agenda maakt een glorieuze comeback. Om te beginnen, stelt de nieuwe regering een serie privatiseringen voor, het paradepaardje van het neoliberalisme dat elders in de wereld zo’n onstuimig succes werd. Vliegvelden, autosnelwegen, havens, telecommunicatie, en niet te vergeten de olie (Brazilië heeft enorme voorraden voor de kust): alles gaat in de uitverkoop. Er komen geen maatregelen tegen de financiering van kandidaten bij verkiezingen door bedrijven, een van de hoofdoorzaken van de corruptie in het parlement. En de evangelische groepen worden bedankt voor hun steun door het aanscherpen van de toch al uiterst scherpe abortuswetgeving.
Aldus wil Temer Brazilië ‘weer op de rails zetten’. Wanneer hij zoals verwacht hard gaat bezuinigen en de sociale voorzieningen afbreken die de afgelopen jaren voor miljoenen Brazilianen het handvat waren om de extreme armoede achter zich te laten, zal de onrust op straat snel toenemen. De Partij van de Arbeid van Rousseff en vooral haar voorganger Lula heeft een lange geschiedenis van strijd op straat en zal dat oude handwerk opnemen om bij de verkiezingen van 2018 terug te komen aan de macht. De chaos die Brazilië de afgelopen jaren kenmerkte, zal niets zijn vergeleken bij wat nog gaat komen.
Cees Zoon
Vliegvelden, autosnelwegen, havens, telecom en niet te vergeten de olie: alles gaat in de uitverkoop.
