Hoe kun je bepalen of comapatiënten met zware hersenschade nog zelfbewust zijn? Neuroloog Steven Laureys doet tests met een computer die wordt aangesloten op het brein.
Het is de nachtmerrie van onderzoekers van mensen met zware hersenschade die in coma raakten: hoe bepaal je de mate van bewustzijn van je patiënten? Er zijn namelijk verschillende gradaties van bewustzijnsverlies. Van sommige kun je herstellen, in andere gevallen lijkt dat hopeloos. Om te bepalen in welke fase een patiënt zich bevindt, voeren neurologen tests uit die gebaseerd zijn op prikkels als muziek, of die een elektrische stimulus aan de hersenen toedienen. Maar die vergen allemaal een soort reactie van de patiënt, en soms is dat onmogelijk.
Neuroloog Steven Laureys van de Universiteit Luik, die zijn leven wijdt aan het ontrafelen van de vele aspecten verbonden aan coma, beschrijft met collega’s in The Lancet Neurology een test die geen actief signaal van de patiënt vereist. Hij focust op een netwerk in de hersenen dat verbonden is geraakt aan dagdromen en afdwalende gedachten, maar ook aan het zich bewust zijn van je lichaam. Hoe meer je mentaal in jezelf opgesloten raakt, hoe minder je je bewust bent van wat om je heen gebeurt. Anticorrelatie, noemen wetenschappers dat. De kracht van anticorrelatie blijkt in verband te staan met de toestand van een comapatiënt: hoe sterker die kracht, hoe meer mensen naar een bewuste toestand evolueren en hoe groter dus de kans op herstel.
De groep van Laureys doet er alles aan om te garanderen dat patiënten gepast behandeld worden. Zo is het niet altijd gemakkelijk om ‘locked-in’ patiënten te onderscheiden van patiënten in een vegetatieve staat. Die laatsten zijn niet in staat te communiceren, de eersten wel, maar ze kunnen dat niet fysiek uiten. Het is dus niet uitgesloten dat je uit een soort coma ontwaakt, maar dat niemand het merkt, omdat je volledig verlamd bent. Algemeen wordt gesteld dat 40 procent van de diagnosen fout zijn. Dat moet beter, en daarvoor wordt er onder meer gewerkt aan computers die rechtstreeks op het brein van patiënten aangesloten worden om na te gaan hoe hun hersenen functioneren. Het moet zelfs mogelijk worden dat zulke toestellen locked-in patiënten in staat stellen door middel van denkpatronen een robotarm te bedienen, waardoor ze een beetje minder afhankelijk van hun verzorgers worden.
Twee jaar geleden veroorzaakte de groep rond Laureys wat ophef in de wereld door het moment van doodgaan in het vakblad Frontiers in Neuroscience te omschrijven als een best aangename ervaring. Sommigen van haar patiënten gingen door een bijna-doodervaring en beleefden dat als een ‘overweldigende vredevolle ervaring vol emoties’. Een gevolg daarvan was onder meer dat ze later geen doodsangst meer hadden.
DOOR DIRK DRAULANS
Het is niet uitgesloten dat je uit een soort coma ontwaakt, maar dat niemand het merkt, omdat je volledig verlamd bent.
