Het nieuwe cultuurprogramma van Canvas is nog geen maand oud, of de kijkcijferterroristen liggen al op de loer.
Karl van den Broeck
‘Cultuurfan laat ook ‘Lux xl’ vallen’, titelde De Standaard vorige week. De derde aflevering van het nieuwe cultuurprogramma van Canvas had amper 37.500 kijkers gehaald. Dat was een pak minder dan de tweede (117.000) of de eerste (151.000). Conclusie van de zelfverklaarde kwaliteitskrant: ‘Cultuur en televisie, het blijft een moeilijk huwelijk.’
De kijkcijferterroristen liggen weer op de loer. Zonder enige zin voor nuance, zonder duiding wordt Lux xl al meteen op de brandstapel gegooid.
Eerst een paar open deuren. Dat meer Vlamingen geïnteresseerd zijn in een cultuurprogramma rond Tom Van Dyck (aflevering 1) dan rond Saskia De Coster (aflevering 3) lijkt me logisch. En dat Vlaanderen stilaan uitgekeken is op de zoveelste Jan Hoetshow, was ook lichtjes voorspelbaar. En dan het uitzenduur – vrijdagavond om 21.40 uur. Welke cultuurminnende Vlaming zit dan niet in een concert-, theater- of bioscoopzaal? En wie de heruitzending wil bekijken, mag op zaterdagnacht om 01.00 uur nog voor z’n tv-toestel kruipen. Ter vergelijking: Vlaanderen vakantieland wordt twee keer opnieuw uitgezonden, op een uur dat normale mensen nog wakker zijn.
Ondanks alle mooie woorden over de crossmediale toekomst van de VRT, is Lux xl niet opnieuw te bekijken op het internet. Dat gebeurde bijvoorbeeld wél met Morgen beter, een programma dat in het begin van zijn bestaan amper drie voetbalploegen kijkers had, maar nadien de grootste kijkdichtheid had op zijn uitzenduur.
Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat nogal wat mensen héél graag zouden zien dat Lux xl flopt. De productiehuizen à la Woestijnvis zouden dat gniffelend toejuichen, want het programma van Luc Janssen wordt intern bij de VRT gemaakt. Sommige Censydiamadepten bij de VRT zouden ook het liefst hebben dat ‘de cultuurfan Lux xl laat vallen’. Als een zogenaamd ‘nicheprogramma’ (wat Lux xl uitdrukkelijk niet is, maar soit) overeind blijft, dan staat de deur open voor nog meer cultuur. Dat zou wel eens een neerwaartse druk kunnen geven op de algemene kijkcijfers van de VRT. Aan de Reyerslaan vreest men dat elke daling door de kijkcijferterroristen in de media én door een aantal politici zal worden aangegrepen om de dotatie van de VRT ter discussie te stellen.
Lux xl is een verdienstelijke poging van Canvas om binnen het angstige keurslijf van de VRT een cultuurprogramma te maken. Toch hangt het aan elkaar van de compromissen: een centrale gast die vertelt over zijn of haar favoriete kunstwerken en kunstenaars is op zich al tweedehands. Logischer en simpeler ware het om die kunstenaars zélf aan het woord te laten. Dát is pas taboe bij de VRT. Nog liever een wielrenner met een spraakgebrek en het IQ van lieveheersbeestje interviewen, dan een kunstenaar die misschien een woord zou gebruiken dat meer dan drie lettergrepen bevat.
Toch heeft Lux xl heel wat verdiensten: met Luc Janssen werd een presentator gevonden die cultuur ademt zonder pretentieus te zijn. De kritiek op de centrale gast doet niet ter zake, want die geldt ook bij programma’s als Zomergasten of De Laatste Show.
Positief is wel dat de centrale gasten de kijker binnenbrengen in een wereld van cultuur: theater, plastische kunst, literatuur die je normaal nooit op de VRT ziet. Het is eens iets anders dan de zoveelste rondleiding langs de slaapkamer van een BV, of het zoveelste praatje over zijn privéleven.
Als Lux xl afgevoerd wordt nadat het (doelbewust?) in een vergeethoek is geduwd, dan is de kans dat er échte cultuurprogramma’s pur sang op de VRT komen, zo goed als nihil. Misschien toch maar beter kijken dus, vrijdagavond.
