Indien ik Siegfried Bracke ooit ‘de machtigste mens van Vlaanderen heb genoemd’ (‘Wij hebben de democratie verbeterd!’, Knack nr. 21), was dat uiteraard een boutade. En je kunt zo’n gechargeerde uitspraak ‘straffeloos’ formuleren, als je maar bereid bent uit te leggen wat je bedoelt. Bracke staat symbool voor een evolutie in de relatie media-politiek, die doet denken aan een andere boutade, die van Mc Luhan: ‘The medium is the message’.

Toen Tobback de SP uit het Agustamoeras poogde te halen, slaagde hij erin de verkiezingsstrijd te polariseren rond het thema van de pensioenen. Ik vraag me af of zoiets in het huidige tv-klimaat nog mogelijk zou zijn. Door de verschuiving van ‘zendtijd voor partijen’ naar ‘infotainment’ wordt de verkiezingsstrijd een onderdeel van de tv-programma’s. Maar, ook die programma’s moeten, net als alle andere, aan de wetten van het medium gehoorzamen. Niet de inhoud van de boodschap weegt door, essentieel is het opdrijven van de kijkcijfers en het vermijden dat kijkers ‘wegzappen’. Dat heeft twee gevolgen. Ten eerste wordt wie optreedt vooral gewogen op mediawaarde. Om het scherp te stellen: een tv- genieke Vlaams Blokker is een betere bondgenoot van de journalist dan een minder vlotte Groene. Ten tweede bevorder je het wegzappen wanneer je een thematiek grondig uitdiept, dus moet je een waaier van 16-seconden-topics aanreiken. Men gaat dan ‘objectief’ graaien in de grabbelton van de partijprogramma’s, waarin alle partijen zich voor de kiezer van hun beste kant laten zien. Zo bepaalt het medium de boodschap: een handige jongedame van het Vlaams Blok kan een topscore halen bij de kijker, en datgene waarvoor de partijen ten gronde staan – en wat ze radicaal afwijzen – gaat verloren in de tientallen items van een stemtest.

Bij de federale verkiezingen heeft de stemtest Spirit uit de onbekendheid gehaald en bij jongeren een golf van sympathie voor deze partij teweeggebracht; tevens is door het infotainment het Vlaams Blok salonfähig geworden. Het Spirit-effect was wellicht onmisbaar om paars mogelijk te maken, en de veranderde status van het Blok zal ook nu nog nawerken. Dat noem ik macht uitoefenen. Ik beweer niet dat Siegfried Bracke zo machtig is dat die gevolgen door hem gewild waren, maar ze vloeien wel voort uit een visie op de relatie tv-politiek die hij, overigens op een markante wijze, belichaamt. Een boeiend fenomeen, maar is dát democratie?

Etienne Vermeersch, em. hoogleraar, Wetteren.