‘Op mijn begrafenis mag de champagne stromen.’ U hebt het allicht ook al mensen horen zeggen, maar toch blijft een Vlaamse uitvaart nogal zwart en stil. Nochtans zijn er alternatieven, van rouwclown tot rouwkoe.
Onlangs ging op de sociale media een prachtig filmpje viraal. Over een Ierse wake voor een zekere Ger Foley, een man die zoals zovelen had gezegd dat zijn begrafenis een ‘feest’ moest worden, met vaten bier en stevige muziek. Alleen wordt dat in Ierland ook in praktijk gebracht. Het feest vond plaats in een pub en iedereen zong luidkeels Mr. Brightside van The Killers mee. Een van de genodigden filmde alles en gooide het online. In één dag werd het bijna honderdduizend keer bekeken. Iedereen is ontroerd, want het leven wordt daar tenminste gevierd. In schril contrast met de gemiddelde Vlaamse uitvaart, waar zwart nog altijd het nieuwe zwart is en een trappist na de koffiekoek het toppunt van frivoliteit lijkt. Al komt daar stilaan verandering in.
Zo is er in ons land een rouwclown aan de slag. Eigenlijk is Peter Leeman, de enige rouwclown van Vlaanderen, politieman van beroep. ‘Maar daarnaast ben ik al meer dan 35 jaar straatartiest’, vertelt hij. ‘Ik heb de hele wereld rondgereisd en ik trad altijd op tussen de mensen, onder meer als cliniclown. Het viel me op hoe groot de verschillen tussen landen zijn als het over rouwen gaat. In grote delen van de wereld wordt er op uitvaarten gezongen en gedanst, mensen brengen weken door bij de overledenen, er wordt veel kleur gebruikt. Terwijl het bij ons allemaal heel donker, stil en individueel is. Op zich is daar niets mis mee, dat zit in onze cultuur, maar als rouwclown probeer ik de sfeer toch iets minder verkrampt te maken.’ Al hoeft u geen typische clownstaferelen te verwachten. ‘Ik kom niet, ta-daa, opdraven in een fel kostuum met een rode neus, toeters en bellen. Integendeel, ik probeer zo onopvallend mogelijk aanwezig te zijn, met kleine, symbolische gebaren. Als iedereen tijdens de dienst een bloem neerlegt op de kist, leg ik een hartje. Of ik geef iemand een schouderklopje, ik houd de deur open, zulke dingen. Ik ben dus niet hyperactief en lollig, zoals het cliché van de clown wil, maar ik hang ook niet de droevige pierrot uit. Ik ben een doorleefde clown die altijd het positieve blijft zien, want het leven gaat nu eenmaal door.’
Chanel N°5
De meeste opdrachten die Leeman al kreeg – hij deed al 36 uitvaarten – kwamen van de familie van de overledene. ‘Meestal gaat het om iemand die een heel open en humoristisch leven heeft geleid, en die geen doorsneebegrafenis wilde. Soms krijg ik ook een telefoontje van iemand die zijn eigen begrafenis regelt. Iemand die bijvoorbeeld weet dat hij over enkele weken euthanasie krijgt. Ooit was er zelfs een man die met zijn laatste levensadem “Peter Leeman” uitsprak. Blijkbaar had hij iets over mij gelezen en wilde hij mij graag op zijn uitvaart.’ Niet iedereen is even enthousiast over het concept van een rouwclown. ‘Sommige intellectuelen doen er inderdaad nogal schamper over’, zegt Leeman. Maar zelf heeft hij nog nooit negatieve commentaar gekregen. ‘Integendeel, de reacties zijn altijd heel goed. Mensen appreciëren het echt. Af en toe blijf ik ook op de koffietafel, en dan wordt de sfeer vaak veel losser. Op het eind sta ik soms ballonnen te blazen. Dan merk je dat er bij veel mensen een zware last van hun schouders valt.’
Er zijn nog meer opvallende trends in de uitvaartwereld. Zo loopt er in Nederland een rouwkoe rond: ze heet Leentje en ze trekt een koets met daarop de kist, tot drie kilometer ver. En met Scent to Heaven heeft de Nederlandse geurexpert Roos Lubbers nu ook ‘geurige uitvaartproducten’ gelanceerd. Wat dacht u van geurstrooisel om de kist te bestrooien, geurlinten of geurdoosjes om nadien mee naar huis te nemen? ‘Het is een eeuwenoude traditie om geuren te gebruiken bij begrafenissen, al gebeurt het nu alleen nog in oosterse culturen’, vertelt Lubbers. Ze stelde zelf al enkele geuren samen, maar werkt ook op aanvraag. ‘Als iemand bijvoorbeeld altijd Chanel N°5 droeg, kan ik linten of strooisel met die geur maken. Tijdens de dienst lijkt het dan alsof die persoon weer even tot leven komt. Je voelt je dan heel verbonden.’ Ook Lubbers moet soms wat extra uitleg geven bij haar concept. ‘Zo was er een symbolische begrafenis van een van de slachtoffers van de MH17-vliegramp, van wie het lichaam nooit is teruggevonden. Op verzoek van haar dochter hebben we toen geurdoosjes uitgedeeld, en dat werd heel warm onthaald.’
DOOR STEFANIE VAN DEN BROECK, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Ik kom op de begrafenis niet opdraven met een rode neus, maar ik hang ook niet de droevige pierrot uit.’
