Koraalriffen zijn de regenwouden van de zee: even kostbaar en nog bedreigder. Klimaatverandering, pollutie, visserij en toerisme eisen hun tol. De Franse bio-ingenieur Delphine Robbe probeert het tij te keren. Dat doet ze via elektrolyse.
Delphine Robbe spoelde twaalf jaar geleden aan op het Indonesische eiland Gili Trawangan. Na een wereldreis van twee jaar zou ze een laatste tussenstop inlassen vooraleer naar Frankrijk terug te keren en aan een carrière te beginnen. Het lot besliste er anders over. Ze werd als fervent duiker verliefd op het koraaleiland, niet meer dan een spat in de oceaan ten noordwesten van Lombok. Robbe bleef als duikinstructeur en ontdekte gaandeweg de schaduwzijde van de idylle: het koraalrif ging zienderogen teloor als gevolg van een resem bedreigingen. Visserij met dynamiet en cyanide, bootjes met duikers en snorkelaars die ankers plompverloren in het delicate koraal gooiden, vervuiling en opwarmend zeewater die het koraal deden verbleken en afsterven. De temperamentvolle Française bleef niet bij de pakken neerzitten. Als plaatselijk coördinator van de Indonesische millieuorganisatie Gili Eco Trust zette ze een programma op om het koraalrif te beschermen en waar nodig te repareren. Voor dat laatste nam ze haar toevlucht tot Biorock, een technologie die al in de jaren zeventig door een Duitse architect werd ontwikkeld om via elektrolyse goedkope bouwelementen uit zeewater te produceren. Algauw bleek het procedé vooral nuttig om hiaten in zieltogende koraalriffen te repareren. Het principe is eenvoudig: stalen structuren worden in het rif afgezonken en onder lichte stroom gezet. Daardoor ontstaat elektrolyse, en die bevordert het afzetten van calciumcarbonaat, de ideale voedingsbodem voor koralen. Ze groeien dankzij Biorock tot vijf keer sneller dan normaal.
En Robbe wil niet alleen onder de zeespiegel een verschil maken. Ze heeft zich tot doel gesteld het door massatoerisme geteisterde Trawangan om te vormen tot een voorbeeld van ecotoerisme.
U noemt koraalriffen de regenwouden van de zee. Waarom?
DELPHINE ROBBE: Omdat ze even belangrijk zijn voor de leefbaarheid en de biodiversiteit van onze planeet. Koraalriffen beslaan amper 1 procent van de oceaanoppervlakte, maar dienen als biotoop voor een kwart van alle vissoorten. En eigenlijk zijn haast alle zeevissen en andere maritieme levensvormen erop aangewezen. Ofwel voor hun voortplanting, ofwel om te jagen of bescherming te zoeken. Zonder koraalriffen geen vis of schaaldieren op ons bord. En erger nog: geen leven meer in de oceanen. Terwijl net dat leven tachtig procent van alle zuurstof in onze atmosfeer genereert. Nog argumenten nodig? Koraalriffen zijn ook natuurlijke golfbrekers. Waar ze verdwijnen, vallen stranden en baaien binnen de kortste keren aan erosie ten prooi.
In 2005 zijn jullie met een beschermings- en herstelprogramma begonnen. Hoe staat het koraalrif in Trawangan er intussen voor?
ROBBE: De balans is troebel. Tijdens de opnames voor Canvas in februari waren we optimistisch, maar sindsdien is 30 tot 40 procent van het rif aangetast of afgestorven. Een gevolg van de hete zomer, met zeewatertemperaturen tot 34 graden. Koraalriffen zijn delicate systemen. Ze reageren slecht op stressfactoren, zoals de opwarming van de oceanen, vervuiling met nutriënten of de druk die vissers en snorkelende toeristen veroorzaken. Het goede nieuws is: de koralen op onze Biorock-installaties hebben de temperatuurstijging veel beter doorstaan. Maar voor de natuurlijke koraalriffen zie ik de toekomst somber in. Klimatologen voorspellen dat we almaar vaker met het weerfenomeen El Niño (waarbij koel zeewater sterk wordt opgewarmd, nvdr.) geconfronteerd zullen worden, met hoge temperaturen als gevolg. Het is niet de bedoeling en al evenmin realistisch om alle natuurlijke koraalriffen door artificiële structuren te vervangen.
Er lopen intussen al tientallen Biorock-projecten, van de Maldiven tot de kust van Mexico. Samen met Bali blijft Trawangan de bakermat; u geeft zelf seminaries om het concept mondiaal te verspreiden. Critici plaatsen vraagtekens bij de duurzaamheid van Biorock: de technologie zou veel energie en constant onderhoud vragen.
ROBBE: Onderhoud is totaal overbodig zolang de installaties in schoon water liggen. Waar dat niet zo is, moeten we inderdaad ingrijpen, bijvoorbeeld om sponzen en algen manueel te verwijderen. En wat energie betreft: we vergroenen onze installaties in Trawangan volop. Nieuwe structuren worden met zonnepanelen gevoed, en we hebben plannen om een getijdencentrale te bouwen.
U voert ook een bovengrondse strijd om van Trawangan een ecobestemming te maken. De groeiende afvalberg, een neveneffect van de reputatie van het eiland als snorkelparadijs met ivoorwitte stranden, is daarbij een topprioriteit. Hoe krijgt u als buitenlandse hulpverlener toeristen en bevolking mee?
ROBBE: Door een mentaliteitswijziging op gang te brengen. Die was ook nodig om respect voor het koraalrif af te dwingen. De lokale vissers gebruikten vroeger bijvoorbeeld dynamiet. Zij waren de eersten die inzagen dat ze daarmee de tak afzaagden waarop ze zaten. Daarna gingen ze mee patrouilleren om het rif tegen andere dynamietvissers te beschermen. Je moet communiceren, mensen overtuigen. In het begin was dat moeilijk. Waar kwam ik me mee bemoeien, een Franse vrouw die geen moslim is? Ze dachten hier dat ik op eigen profijt uit was. De klik kwam er toen de chef van het eiland zag hoe ik in scholen lezingen gaf, een allesbehalve baatzuchtige activiteit. Ik heb niet alleen hun vertrouwen gewonnen, de eilandbewoners beseffen nu ook dat mijn zaak in de eerste plaats hún zaak is.
Op woensdag 14 september staat Delphine Robbe centraal in de documentairereeks Changemakers, om 21.40 uur op Canvas.
DOOR ERIK RASPOET
‘Zonder koraalriffen geen vis of schaaldieren op ons bord. En erger nog: geen leven meer in de oceanen.’
