Door het gebruik van plastic en nucleaire wapens heeft de mens de aarde zo sterk veranderd dat een nieuw geologisch tijdperk zich opdringt.
Momenteel leven we in het geologische tijdperk van het holoceen dat zo’n 11.700 jaar geleden begon, toen de menselijke soort op grote schaal aan landbouw ging doen. Maar de afgelopen decennia hebben wij de aarde zo sterk veranderd dat de noodzaak van een nieuw geologisch tijdperk zich opdringt. Dat nieuwe tijdperk zou het anthropoceen moeten heten.
Er is immers steeds meer sprake van technofossielen, overblijfselen van producten die niet op natuurlijke wijze kunnen worden gemaakt zoals aluminium, cement en plastic. Het gespecialiseerde vakblad Anthropocene legde specifiek de problematiek van plastic bloot. Een product dat onze grootouders amper kenden, maar dat nu alomtegenwoordig is, ook als afval in de oceanen, zal waarschijnlijk een lang fossiel leven kennen.
Plastic is niet de enige reden om van een nieuw geologisch tijdperk te spreken. Grootschalige ontbossingen gaan gepaard met verregaande erosieverschijnselen. In geologische aardlagen duiken assen van het gebruik van fossiele brandstoffen op in nooit eerder geziene concentraties. En ook de sporen van proeven met kernwapens zijn een unieke vingerafdruk van onze aanwezigheid. Wetenschappers stellen voor om het anthropoceen formeel te laten beginnen halverwege de twintigste eeuw, omdat de nucleaire fall-out zo herkenbaar is in de aardlagen en omdat we toen massaal plastic begonnen te produceren.
Onze impact op de aarde moet echter al veel vroeger merkbaar zijn geweest, als je er oog voor zou hebben gehad. ‘De menselijke hegemonie over de natuur is zo overdonderend dat wij waarschijnlijk een wereld gecreëerd hebben waar geen precedent voor bestaat’, schreef een onderzoeker in Nature. De natuur heeft het hoofd moeten buigen voor de mens. Wetenschappers onderzochten in Nature het samenleven van ongeveer 360.000 tandems van planten en/of dieren gedurende 300 miljoen jaar. Ze stelden vast dat de samenlevingsverbanden het grootste deel van de tijd min of meer stabiel bleven, maar 6000 jaar geleden begonnen ze voor het eerst op grote schaal te veranderen. Toen vond de eerste grootschalige menselijke expansie plaats, die hand in hand ging met een uitbreiding van het landbouwareaal. De structuur van dieren- en plantengemeenschappen zou nooit meer dezelfde zijn, was het besluit van de studie. En vandaag is onze greep op andere dieren en planten groter dan ooit.
DOOR DIRK DRAULANS
6000 jaar geleden begon de mens de planeet te veranderen.
