Over de Mattheus Passie van Bach.
?In geen land ter wereld is Johann Sebastian Bachs Mattheus Passie zo geliefd als in Nederland. De belangstelling voor het werk is er vele malen groter dan in het anglicaanse Engeland, het katholieke Frankrijk, maar óók in Bachs eigen evangelisch-lutherse Duitsland?, zo lezen we op de achterflap van een boek dat ?Zijn bliksem, zijn donder? heet. Het is een verrassende vaststelling, en het kan best waar wezen als je nagaat dat van de Mattheus-opname op cd (1993) door Ton Koopman in Nederland ruim 30.000 exemplaren verkocht werden, plus over de 15.000 cd’s met hoogtepunten. Voor een dergelijke productie zijn dat gigantische cijfers. Daarbij komen nog de versies van andere dirigenten én de live-uitvoeringen. Want ?In Nederland lijkt elke plattelandsgemeente rond Pasen zijn eigen Mattheus-Passie te celebreren. Hoe kan dat ? Hoe is dat zo gegroeid ? En waar leidt dit allemaal toe ??
Martin van Amerongen, auteur van ?Zijn bliksem, zijn donder?, probeert daar een antwoord op te geven. Hij schrijft vreselijk goed, geestig, leuk en vlot. Alleen krijg je op die vragen geen antwoord, enkel veronderstellingen. Omdat hij op Nederland gauw uitgekeken is Bachs ?Sind Blitze, sind Donner? is er een plaatselijk onweer en omdat het Nederlandse Mattheus-verschijnsel niet relevant is voor niet-onderdanen van het Oranje Koninkrijk, haalt hij er de godsdiensten bij en speurt hij over de grenzen tot in de vroegere DDR. Ook kan hij het niet laten om weer eens in de nazi-periode te grasduinen wat onderhand aartsvervelend begint te worden en dit met bespiegelingen die met de zaak niets te maken hebben, zoals dat er bij het Thomanerkoor voor de plaatopname onder leiding van Günther Ramin in ’41 jochies van de Hitlerjugend zouden hebben gezeten. Veel Duitse jongens waren bij die fascistische padvinderij. Fischer-Dieskau onder meer. Dat bepaalden hun ouders.
Wat de Mattheus Passie zelf betreft, komen we jammer genoeg niet aan onze trekken, terwijl de ondertitel op de cover, ?Over de Mattheus Passie van Johann Sebastian Bach?, laat veronderstellen dat hij daar iets boeiends over zou zeggen. Het blijft echter bij anekdotes en persoonlijke bedenkingen. Een en ander is zelfs voorbijgestreefd, zoals zijn visie op de door Bach gebruikte teksten van ?opperpostbode? Christian
Friedrich Henrici, alias Picander.
Zeker is wel dat Van Amerongen zielsveel van deze passie houdt, al beluistert hij nu liever de Johannes. Maar het zit hem blijkbaar dwars dat hij er als ongelovige zo diep door getroffen wordt, terwijl dat juist door Bachs schitterende muziek vanzelfsprekend is. Je denkt : misschien heeft hij die frustratie badinerend van zich af willen schrijven.
Fons de Haas
Martin van Amerongen, ?Zijn bliksem, zijn donder?, Ambo, Baarn, 120 blz. 498 fr.
Johann Sebastian Bach : gekoesterd in Nederland.
