Wat doen de Raad van State en het Arbitragehof?

De Raad van State dateert van 1946. De rechters – staatsraden, evenveel Vlamingen als Franstaligen – bemannen tien kamers. Zij worden bijgestaan door auditeurs en accessoren, meestal hoogleraars gespecialiseerd in een bepaald rechtsdomein. De Raad van State bestaat uit twee afdelingen: administratie en wetgeving. De administratie van de Raad geldt als hoogste administratief rechtscollege van het land.

Hier kunnen alle Belgen maar ook alle rechtspersonen de vernietiging vragen van beslissingen of regelgevingen van een overheid. Dat kan dus zowel de uitslag van een officieel examen zijn als een Koninklijk Besluit. De afdeling Wetgeving gaat na of de ontwerpen en voorstellen van wetten, decreten en ordonnanties van parlementen en regeringen niet strijdig zijn met andere regelingen of met de grondwet. Dit departement kijkt ook of de initiatiefnemer wel bevoegd is en de wetten geen tegenstrijdigheden, zelfs geen onverstaanbare taal bevatten.

Leden van de wetgevende vergaderingen – Senaat, Kamer, gemeenschaps- en gewestraden – kunnen via hun voorzitter het advies van afdeling Wetgeving vragen. De voorzitters mogen dat ook op eigen houtje, net zoals de leden van alle regeringen. In deze gevallen spreekt men van een facultatief advies. Maar voorontwerpen van wetten, decreten of ordonnanties, plus de ontwerpen van KB’s van een regering, moeten voor advies naar de Raad.

De afdeling Administratie werkt rechtsprekend, Wetgeving adviserend. Het betekent dat een overheid een advies naast zich kan neerleggen. In dit geval is de kans groot dat in een latere fase de tekst toch wordt vernietigd. Bijvoorbeeld door de afdeling Administratie (voor besluiten) of door het Arbitragehof (voor wetten).

Dat laatste hof is van recentere datum: 1983. Het bestaat uit twaalf rechters – zes Nederlands- en zes Franstaligen – van wie de helft gewezen parlementsleden zijn. Het Arbitragehof dient om door de bomen het bos nog te zien in het ingewikkelde labyrint van het gefederaliseerde België. Hier zetelen de scheidsrechters voor bevoegdheidsconflicten tussen de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten. Het hof is verder bevoegd voor alle betwistingen rond het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel, het discriminatieverbod of de vrijheid van onderwijs.

Net als bij de Raad van State kunnen alle regeringen, de voorzitters van de wetgevende kamers, de leden van deze vergaderingen, alle natuurlijke en rechtspersonen bij het Arbitragehof een verzoek tot vernietiging indienen. De klager moet wel kunnen aantonen dat hij belanghebbende in de zaak is.

Jos Grobben