55 jaar na het verdwijnen van een zakenman uit München komen zijn kinderen te weten waar hij stierf en wie de opdracht gaf voor zijn dood.
Ze herinneren zich het afscheid nog goed. Het was 11 september 1962, hun vader had hen en hun moeder beloofd ’s avonds op tijd thuis te zijn. Ze zouden Pfifferlinge eten, zijn lievelingsgerecht. Maar de Duitse zakenman Heinz Krug keerde die dag niet terug naar zijn gezin.
Meer dan 55 jaar later zitten zijn dochter Beate Soller (70) en haar vier jaar jongere broer Kaj (foto) samen te kijken naar fragmenten van een tv-documentaire. Voormalige Mossad-agenten vertellen daarin voor het eerst openlijk wat er met Heinz Krug is gebeurd.
De film berust op onderzoek van de Israëlische journalist Ronen Bergman (zie interview), die in zijn nieuwe boek een hoofdstuk wijdt aan de gebeurtenissen rond Krugs verdwijning. De vader van Beate en Kaj zou volgens zijn theorie in de maalstroom van de wereldpolitiek zijn terechtgekomen. Net als in een politieke thriller werd hij op klaarlichte dag in München ontvoerd, maandenlang in Israël verhoord en daarna doodgeschoten – op direct bevel van de toenmalige baas van de Mossad, Isser Harel, die persoonlijk de kidnapping leidde.
‘Ik zou willen dat Israël ons dat verhaal bevestigt’, zegt Kaj Krug na afloop van de film. Tientallen jaren hebben hij en zijn zus proberen uit te zoeken wat er met hun vader is gebeurd, nadat een grootse zoekactie van de Münchense politie en het onderzoek door de plaatselijke gerechtelijke diensten waren vastgelopen.
Theorieën waren er genoeg. Vader was ontvoerd naar Egypte, heette het. Of hij was onder een valse naam een nieuw leven begonnen. In 2016 maakte een verhaal furore waaruit bleek dat Krug in een bos bij München was neergeschoten door de voormalige SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny en in zuur was opgelost, in opdracht van de Mossad. En toen kwam Bergman met zijn onderzoek.
Raketten voor Nasser
Het was al meteen duidelijk dat het niet om een gewone verdwijning ging. In de gezinswoning in München liepen behalve de politie ook leden van de Duitse inlichtingendiensten rond. Krugs kinderen, toen 14 en 10 jaar oud, werden door de politie naar school geëscorteerd. Ze herinneren zich dat hun moeder al de eerste avond een angstig voorgevoel had gehad. Hun vader was ook altijd heel voorzichtig geweest, zegt Kaj Krug: voor hij in zijn Mercedes 300 SE stapte, liep hij altijd eerst ter controle om de auto heen.
Heinz Krug was in München zaakvoerder van een handelsvennootschap met de naam Intra, en van United Arab Airlines. Eerder had hij aan het hoofd gestaan van een onderzoeksinstituut voor de fysica achter straalaandrijving. Rond 1960 namen de onderzoekers en de ambitieuze Krug een opdracht uit het buitenland aan: ze zouden voor de Egyptische president Gamal Abdel Nasser raketten ontwikkelen. Krug regelde via Intra het nodige materiaal en via de luchtvaartmaatschappij het transport naar Egypte. Enkele dagen na een geslaagde test liet Nasser tijdens een militaire parade in 1962 het nieuwe wapentuig voorrijden, gedecoreerd met Egyptische vlaggen. De boodschap was duidelijk: hiermee kon het doelwitten in Israël raken.
Daar brak paniek uit. Nassers rakettenplan was een verrassing voor de Mossad. Isser Harel, het hoofd van de Mossad, maakt een erezaak van de strijd tegen de raketten. De operatie kreeg de codenaam ‘Vitamine C’.
Enkele weken nadat Nasser had getoond wat hij in zijn mars had, reisde Harel met een Mossad-team naar München. Een van de agenten – in de tv-documentaire heet hij ‘Oded’ – belde Krug thuis op en stelde zich voor als een Egyptische contactpersoon. Het ging zogezegd om een dringende en uiterst geheime afspraak met een van de Egyptische opdrachtgevers. Oded, die geboren was in Irak en in Bagdad naar school was geweest, was een van de Israëlische agenten die heel geloofwaardig als Arabier konden optreden. Voor de camera vertelt hij wat er op 11 september 1962 is gebeurd.
De val
Oded reed in een taxi naar het Intra-kantoor om Krug op te halen. Die nam hem in zijn Mercedes mee naar de ‘ontmoeting met de Egyptenaar’ in een huis in een voorstad van München. Daar wachtten Harel en zijn ontvoeringsteam, die Krug overmeesterden, vastbonden en een prop in zijn mond staken.
Voor de rest van het verhaal baseert journalist Ronen Bergman zich onder andere op een intern geheim verslag (Odeds opdracht was aan de voordeur van het huis afgelopen). Volgens dat verslag sloten de leden van de Mossad, onder wie een arts, Krug op in een kist die verborgen zat onder de zitbank van een Volkswagenbusje. In een konvooi van verscheidene voertuigen reden ze naar Marseille. Daarna kreeg Krug zware kalmeringsmiddelen toegediend en werd hij als ‘zieke immigrant’ met een El Al-vliegtuig naar Israël gevlogen. Daar werd hij verschillende maanden verhoord in een geheime gevangenis van de Mossad. ‘Dat wierp vruchten af’, staat te lezen in het Mossad-document. Ook Krugs adresboek met gegevens van betrokken wetenschappers en bedrijven bleek een waardevolle bron van informatie.
Hoe het Krug verder verging, vertelden voormalige Mossad-leden aan Bergman. Krug zou tijdens zijn gevangenschap hebben aangeboden om vanuit München voor de Mossad te werken, maar dat vond Harel te riskant. Volgens Bergmans onderzoek gaf de chef van de Mossad een van zijn mannen het bevel om Krug dood te schieten. Zijn lijk zou boven zee zijn gedumpt door een vliegtuig van de Israëlische luchtmacht, getuigt een anoniem ex-lid van de Mossad. Bergman zegt dat hij de namen kent van de schutter en de piloot. Net als Harel zijn ze intussen overleden. De executie was binnen de Mossad kennelijk omstreden. In zijn boek citeert Bergman Mossad-agent Zvi Aharoniuit, die bekend werd door de ontvoering van Eichmann: ‘Dit was een onvergeeflijke daad, een schandvlek die ons blijft aankleven.’
Maar de moord op Krug bleek nog maar het begin van een massale Mossad-campagne tegen de rakettenbouwer. Enkele maanden later werden vijf Egyptische medewerkers van het bedrijf gedood, en de secretaresse van onderzoeker Wolfgang Pilz raakte zwaargewond door een bombrief. Midden op straat werd een aanslag gepleegd op een andere wetenschapper en goede bekende van Krug, Hans Kleinwächter, maar die mislukte – het wapen van de aanvaller blokkeerde na het eerste schot en Kleinwächter had een revolver in zijn auto liggen, waarmee hij terugschoot.
Krugs kinderen leefden al die jaren in het ongewisse over het lot van hun vader. De documentaire sluit aan bij hun eigen onderzoek. De Krugs willen de Israëlische ambassade om een een officiële bevestiging vragen.
