Begin april reisde Juan Antonio Samaranch, de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité, naar Litouwen en hield op de terugweg halt in Wit-Rusland. Knack vloog mee en sprak met hem.

Vijf maanden per jaar vliegt Juan Antonio Samaranch, voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), over de aardbol. Na zeventien jaar voorzitterschap heeft de sportpaus 188 van de 197 nationale olympische comités (NOC’s) bezocht. Begin april reisde Samaranch ten tweede male in vijf jaar naar de Baltische republiek Litouwen en hield op de terugweg halt in Wit-Rusland. Knack vloog mee in de privé-jet en zag de sportpaus van dichtbij aan het werk.

8 u30 – Genève. Vlucht 9369 van Swissair/Sabena staat nog niet goed aan de grond of twee passagiers Jacques Rogge, voorzitter van de Europese Olympische Comités, en de meegereisde verslaggever worden via een zijdeurtje weggeleid. Op de landingsbaan wacht een Mercedes. Een weekend in het zog van de hoogste sportautoriteit ter wereld begint in stijl.

Tien minuten later arriveert Juan Antonio Samaranch in de vip-lounge van het privé-vliegveldje. Fier vertelt hij van de goede indruk die hij daags voordien heeft nagelaten bij de inwoners van Lausanne, toen hij zich omhoog liet hijsen in een brandweerkraan om het doek weg te halen van de olympische ringen, die tegenwoordig het plaatselijke station sieren.

Naadloos verloopt de overgang van de social talk naar het ernstige werk. In een informele babbel met zijn Belgische rechterhand vallen de eerste grote namen : het gesprek met bondskanselier Helmut Kohl is meegevallen. Een ontmoeting met de Nederlandse premier Wim Kok wordt aangevraagd en voorbereid. Nu nog hopen dat de Europese Unie een aparte melding maakt over de zorg voor de sport.

9 u00 – Genève. Reizen nog mee : twee journalisten. Een Zwitsere radioman en de chef van de sportredactie van het Spaanse persbureau EFE, een habitué van deze verplaatsingen.

Vanuit het IOC is ook Pere Miro aanwezig. Hij is onder meer directeur van de Olympische Solidariteit, een fonds dat de komende vier jaar 122 miljoen dollar naar voornamelijk minder begoede olympische comités zal doorstorten. Miro is voor veel kleine NOC’s de olympische sinterklaas.

Vervolgens twee vrouwen uit het secretariaat van Samaranch : Annie Inchauspée, een Française uit Baskenland en haar assistente Vittoria uit Barcelona. Terwijl de hele wereld haar baas aanspreekt met president, of markies of excellentie, zegt Madame Inchauspée al vijftien jaar monsieur. Zij is de kabinetschef van Samaranch, een regelnicht zoals er geen twee zijn. Zonder haar kan Samaranch zijn hectische bestaan nooit aan. Mensen die het kunnen weten, beweren dat ze aardig kan zijn, maar net zo goed onverbiddelijk. Veel hangt af van haar eerste indruk. Na een half uur vliegen, glimlacht ze de eerste keer. De stemming zal niet meer omslaan. We tutoyeren elkaar en op de terugreis stuurt ze monsieur volgens afspraak onze richting uit voor een interview.

DE ONTMOETING MET MIKHAIL GORBATSJOV

12 u30 – Vilnius, hoofdstad van Litouwen. Het dient gezegd, een verplaatsing per privé-vliegtuig levert aanzienlijke tijdwinst op. ?Intercontinentaal vlieg ik met lijndiensten,? legt Samaranch uit. ?In Europa huren we een vliegtuigje. Meestal eentje voor zes personen, maar omdat dit een lange trip is, hebben we het iets ruimer.? We zijn bevoorrecht. ?In dat andere vliegtuigje zit zelfs geen toilet,? aldus de collega-habitué.

De eerste rode loper van het weekend voelt altijd zacht aan. Op dit niveau heeft sport een politieke dimensie. Het ontvangstcomité is op het niveau van dat van een betere premier, versterkt door prominente sportleiders in dat land.

De trip richting gastenverblijf gebeurt onder begeleiding van politie. Voor Samaranch staat een Mercedes klaar, voor Rogge een Audi. Even ontstaat paniek bij de protocolbewaarders als Rogge in het busje van de delegatie wil stappen. De Litouwer zit bijna op zijn knieën en Rogge stapt in zijn Audi. Verkeerslichten zijn van geen tel en het gaat heel snel.

13 u50 – Vilnius, bij de president. President Algirdas Brazauskas is een joviaal man. Zijn land heeft grote vorderingen gemaakt, maar wil hulp. Voor de sport kijkt Brazauskas richting IOC. Litouwen stelt op sportief vlak niet veel meer voor, tenzij dan het basketbalteam, waarvan de bekenste leden in de VS en Zuid-Europa hun boterham verdienen.

Brazauskas heeft lovende woorden over voor Samaranch die destijds heel snel was met het erkennen van de olympisch comités van de Baltische republieken, waardoor Litouwen al in Barcelona ’92 onder eigen vlag kon optreden. Het diplomatieke alter ego maakt zich meester van de IOC-voorzitter, hij gaat op de rem staan. ?Wij zullen Litouwen helpen, maar Litouwen zal vooral zichzelf moeten helpen.? Iedereen knikt instemmend.

Het staatshoofd eet met het olympische bezoek. Een lunch met de geschiedenis, want tussendoor vertelt hij over 6 maart 1990, de dag van zijn historische ontmoeting met Mikhail Gorbatsjov, waarin de laatste Sovjetleider er hem trachtte van te overtuigen dat een onafhankelijk Litouwen geen overlevingskans had. ?Gorbatsjov had een hele stapel rekeningen klaarliggen. De som was gigantisch en die waren we verschuldigd aan de USSR als we zouden doorzetten. Ik heb hem vriendelijk bedankt voor zijn gastvrijheid, en we hebben doorgezet. Vijf dagen later was de onafhankelijkheid een feit.? Nog later zouden in Vilnius doden vallen in schermutselingen met het Russische leger.

16 u00 – Vilnius, bij de eerste-minister. Als ex-ambassadeur (van Spanje in de toenmalige USSR) hanteert Samaranch als geen ander de politicospeech, maar sport blijft de rode draad door zijn betoog. Als het olympische gevolg tijdens het bezoek aan eerste-minister Vitotas Landsbergis zin krijgt in een middagdutje, schudt Samaranch een tien minuten durend betoog uit zijn mouw waarin hij de premier, die ook om meer geld had gevraagd, uitlegt hoe het allemaal werkt en hoe goed zijn land op sportvlak wel is. De Litouwers beamen het volmondig.

20 u30 – Vilnius, diner. Het is een slopende namiddag geweest die af en toe onderbroken werd door het uitdelen van de onvermijdelijke geschenken en eretekens. Ook de meegereisde pers krijgt zijn deel.

Er wordt Samaranch een walking dinner aangeboden. Foutje, Litouwen. Dat doe je zelfs een kranige 76-jarige niet aan. Maar Samaranch doet wat van hem verwacht wordt, onderhoudt zich lang tête-à-tête met de eerste-minister, maar nog voor het olympisch gevolg het dessert in zicht krijgt, hebben het duo Samaranch-Inchauspée al besloten dat het tijd is om te vertrekken. Samaranch behoort tot het ras der ?bobo’s?, maar fêteren staat niet in zijn woordenboek. Hij is een asceet. Geen alcohol ?ik neem het glas, nip er even aan, maar ik drink er niet van? , weinig eten ?vooral nooit laat? en altijd vroeg naar bed. ?Naar de kamer, gewoon om te rusten en wat te ontspannen. Ik heb genoeg aan vijf, zes uur slaap.? Samaranch heeft zoals altijd kruiswoordraadsels opgelost, weet zijn secondante ’s anderendaags.

LAUSANNE WEET WAT IN DE WERELD GEBEURT

8 u30 – Vilnius, ontbijt. Samaranch komt monter bij het ontbijt aan. Blijkt dat hij via zijn korte-golfradio nog naar de Spaanse en andere sportuitslagen heeft geluisterd. Al zijn favoriete teams hebben het gehaald, zijn handbalteam ook en zelfs Uni Lausanne.

Na twee uur rechtstaan, zag hij er gisterenavond gesloopt uit, maar daar is nu niets meer van te merken. Samaranch heeft al zijn dagelijkse ochtendgymnastiek achter de rug. Hij heeft haltertjes die hij over de hele wereld met zich meezeult. Annie Inchauspée heeft 25 keer rond ons paleis gelopen. Ze is vandaag iets minder welgezind want de Wit-Russen doen een beetje moeilijk en willen het programma niet wijzigen.

11 u00 – Minsk. Wit-Rusland is een voornaam klein sportland dat in Atlanta vijftien medailles won. De gymnasten Korbut, Kim, Boginskaya en Tsjerbo zijn Wit-Russen. Zo ook Aleksandr Medved, de levende legende van het worstelen die ons komt afhalen op het vliegveld. Als worstelaar had hij een speciale truc. Als zijn tegenstander kwam opdagen soms bereikte Medved de halve eindstrijd zonder dat iemand in de ring durfde , greep hij die beet, kneep er de laatste weerstand uit, draaide het hoopje ellende om en ramde die met het hoofd tegen de mat. Goed voor drie opeenvolgende gouden olympische medailles.

Belarus, zoals het land officieel heet, geldt in de internationale politiek als een potentieel probleemgebied. Dat is Samaranch bekend. De wereldpers wordt door zijn communicatiedienst dagelijks in een handige bundel verspreid. Geen wereldleider is verkouden of Lausanne weet het. De flamboyante president Aleksandr Lukasjenko wil met het Rusland van Boris Jeltsin een unie aangaan en later ook president worden van Groot-Rusland, is tegen de uitbreiding van de Nato met zijn buurland Polen, heeft recent ook de VS-ambassadeur eruitgegooid, de pers monddood gemaakt en het parlement naar huis gestuurd. Lukasjenko, het vroegere hoofd van een staatsboerderij, werd ooit verkozen met tachtig procent van de stemmen en voelt zich oppermachtig. De sfeer van Minsk op zondag is intimiderend met heel veel politie en leger op de been en veiligheidsagenten die de president voor onheil willen beschermen.

13 u00 – Minsk, gesprek met de president. Lukasjenko wil van het IOC steun voor een sportmuseum, een dopinglaboratorium (hoewel het bevriende Moskou er al één heeft) en meer geld voor de sport. Samaranch laat zich uitleggen hoe één en ander kan gefinancieerd worden, maar geeft in de marge ook fijntjes mee dat het lidmaatschap van het IOC gratis is, wat niet kan gezegd worden van de Unesoc, Uno en dergelijke meer. Lukasjenko knikt instemmend en heeft nog een uitsmijter in petto. Hij wil een competitie organiseren voor staatshoofden in twee sporten : voetbal en… boksen. Samaranch glimlacht, Rogge ook.

De president heeft het te druk om met ons te eten. Tijdens de lunch wordt door het thuisfront een handvol diplomatieke offensieven geopend. Samaranch heeft ze voorzien en zijn oplossingen zijn op maat.

16 u00 – Minsk, persconferentie. Bij zijn aankomst deze ochtend werd Samaranch aangeklampt voor een interview door een jonge bloedmooie journaliste van de plaatselijke tv. Een interview ? ?Natuurlijk,? zei Samaranch, ?komt u maar binnen,? maar dat mocht niet van de veiligheid. Waarop Samaranch gewoon in de koude buiten op straat voor de camera ging staan, tot ergernis van de bodybuilders met dienst.

Bij het afsluiten van de persconferentie haalt de handige Barcelonees zijn gram. ?Ik nodig zes journalisten naar Lausanne uit voor de volgende sessie van het IOC. Daar wordt de stad voor de Olympische Spelen van 2004 verkozen en tegelijk vinden dan de wereldkampioenschappen gymnastiek plaats. De Wit-Russische pers mag daarop niet ontbreken.?

Koffie na of geen koffie na, was al een tijdje het voorwerp van discussie tussen Annie Inchauspée en de regelneef van Minsk. Geen koffie, zei de vrouw uit Lausanne, maar de man uit Minsk glimlachte en zei dat Samaranch wel koffie wilde. Eindresultaat : niemand van de olympische delegatie heeft koffie gedronken en het vliegtuig vertrok stipt om vijf uur.

19 u00 – Genève. Samaranch komt de hele terugvlucht bij ons zitten. Pas als de cassetterecorder verdwijnt (zie kader), praat de zo vaak misprezen nummer één van de wereldsport honderduit. Opvallend vaak en gedreven over sport. Over zijn leven en zijn werk. Er wordt gelachen. De timide sportpaus kan even relaxen maar niet voor lang.

Bij de privé-luchthaven in Genève staat een Mercedes vertrekkensklaar. Samaranch stapt achter in de auto en zwaait naar de medereizigers. Het is zondagavond en de trip was zwaar. Op de witlederen armleuning liggen de nieuwe dossiers die zijn staf heeft voorbereid.

Hans Vandeweghe

Juan Antonio Samaranch, voorzitter van het IOC (met op de achtergrond baron de Coubertin, grondlegger van de moderne olympische beweging) : sport als passie.

Met de Wit-Russische president Lukasjenko : een competitie voor staatshoofden.