In volle crisis in de Kaukasus kijken twee aartsvijanden naar een partijtje voetbal.
Voor een keer was het resultaat ondergeschikt aan de wedstrijd. In de voorronde voor de Wereldbeker voetbal in Zuid-Afrika in 2010 versloeg Turkije zijn buurland Armenië met 0-2. De twee landen komen overigens uit in de groep waarin ook België moet proberen om een ticket voor de eindronde te bemachtigen. Het was de eerste wedstrijd ooit tussen Turkije en Armenië. Nog belangrijker: de Turkse president Abdullah Gül was ingegaan op de uitnodiging van zijn Armeense collega Serge Sarkisian om samen naar de match te kijken.
Dat is opmerkelijk, want Turkije en Armenië onderhouden geen diplomatieke betrekkingen. De grens tussen de twee landen is gesloten; ze wordt door Armenië zelfs niet erkend. De vijandschap is bijna honderd jaar oud. In volle Eerste Wereldoorlog verloren ruim een miljoen Armeniërs het leven in het toenmalige Ottomaanse Rijk. Armenië spreekt van een genocide. Turkije erkent dat veel mensen stierven, maar ontkent dat het daarbij om de geplande moord op een deel van de bevolking ging. Vooral de invloedrijke Armeense diaspora eist excuses. Een Turkse regering die dat nog maar overweegt, ondertekent haar ontslagbrief.
Het kleine Armenië leeft ook op voet van oorlog met zijn noordelijke buurland Azerbeidzjan. De inzet van dat conflict is het lot van de Armeense enclave Nagorno-Karabach. Die maakte zich met Armeense steun van Azerbeidzjan los en is nu een van de zogenaamde frosen conflicts, de grensconflicten die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie onopgelost bleven. De Georgische regio’s Zuid-Ossetië en Abchazië waren er tot voor kort twee andere – Georgië is een ander buurland van Armenië. De Azeri’s zijn etnische Turken, zodat Azerbeidzjan steun geniet van Turkije.
Het mag in die vijandige omgeving nauwelijks verbazen dat Armenië al heel vroeg onder de Russische paraplu ging schuilen. Het is op dit moment in de zuidelijke Kaukasus de enige bondgenoot waarover Moskou beschikt. Omdat het in tegenstelling tot Azerbeidzjan of andere Centraal-Aziatische landen niet over olie of gas beschikt, is Armenië ook niet interessant voor de Verenigde Staten. De Amerikaanse vicepresident Dick Cheney deed vorige week alle hoofdsteden van de regio aan, behalve Jerevan.
Turkije van zijn kant is als lid van de NAVO de belangrijkste bondgenoot van het Westen in de buurt. Tegelijk is het voor zijn energie afhankelijk van Rusland. Dat belet niet dat het land sinds kort niet alleen militair maar ook diplomatiek een rol van betekenis speelt. Het bemiddelt tussen Israël en Syrië en is actief in het Koerdische deel van Irak. Turkije kan een gesprekspartner zijn van Iran, terwijl het onontbeerlijk is om gesprekken voor een eenmaking van Cyprus tot een goed einde te brengen. Turkije bewaakt de toegang tot de Zwarte Zee.
Het kreeg in onze media weinig aandacht, maar Ankara probeert ook al enige tijd om een stabiliteitspact van de grond te krijgen waarbij alle spelers in de regio betrokken zouden zijn. NAVO-lidstaat Turkije naast Rusland en Armenië en de westerse bondgenoten Georgië en Azerbeidzjan. Het was een manier om de conflictgebieden in een diplomatiek verband te gieten. Maar in de slag om invloed stonden Moskou en Washington in Georgië met de neus tegen elkaar. Ze wilden allebei bloed zien. En bloed hebben ze gekregen.
door Hubert van Humbeeck
