Het gasconflict tussen Rusland en Oekraïne zette vorige week half Europa in de kou. Moskou verweert zich tegen de beschuldiging dat het om politieke redenen de kraan dichtdraaide.
Het is niet de eerste keer dat een ruzie tussen Rusland en Oekraïne over de levering van gas zich ook in Europa laat gevoelen. Moskou doet dit keer zijn uiterste best om duidelijk te maken dat het er alles aan heeft gedaan om te voorkomen dat er zich een probleem zou voordoen. Volgens ambassadeur Vadim Loekov van de Russische Federatie in Brussel streeft Moskou naar de installatie van een doorzichtig systeem, zodat de doorvoer van gas veilig kan worden georganiseerd. Wat hij bedoelt, is dat het mogelijk moet zijn om erop toe te zien dat Oekraïne het gas dat voor Oost-Europa is bestemd niet zelf gebruikt.
‘Gazprom zette de transitleveringen op 8 januari stop toen bleek dat Oekraïne alle compressorstations aan zijn westelijke grens had stilgelegd’, verklaart Loekov. ‘We hebben meteen voorgesteld om de doorvoer door internationale waarnemers te laten controleren. We waren het daarover ook snel eens met de Europese Unie. Alleen Oekraïne bleef zich tegen de aanwezigheid van Russische waarnemers verzetten. Het is toch het recht van de eigenaar om erop toe te zien dat zijn product op de juiste plaats terechtkomt?’
Rusland wijst ook de beschuldiging van de hand dat het zijn gas wil gebruiken om te proberen de aanstaande presidentsverkiezingen in Oekraïne te beïnvloeden.’Premier Vladimir Poetin en zijn Oekraïen-se collega Julia Timosjenko ondertekenden begin oktober een gasmemorandum’, zegt ambassadeur Loekov. ‘Daarin is sprake van de relaties tussen Gazprom en het Oekraïense bedrijf Naftogaz. Er werden afspraken gemaakt over een geleidelijke overgang naar marktprijzen. De transittarieven werden besproken. Als we een conflict wilden, zouden we dat memorandum toch niet hebben ondertekend?’
Andere kanalen
De conclusie van Moskou is dat het memorandum dat door Timosjenko was ondertekend vanuit Oekraïne zelf om politieke redenen onderuit werd gehaald. Naftogaz betaalde een deel van zijn schuld aan Gazprom, maar niet helemaal. Kiev weigerde ook om een verhoging van de prijs van het gas van 179,5 dollar naar 250 dollar per 1000 kubieke meter te aanvaarden.
Waarom trok Gazprom de prijs op? Loekov: ‘De prijs die we Oekraïne voorstelden, was niet slecht. Een deel van het gas voor Oekraïne komt uit Centraal-Azië, waar het ons 340 dollar kost. Tegelijk vroeg Kiev wel dat wij de marktprijs zouden betalen voor de doorvoer van gas naar Oost-Europa. We stelden dan maar voor om die tarieven ook voor het gas zelf toe te passen: 450 dollar per 1000 kubieke meter. Naftogaz verbrak daarop de gesprekken.’ De ambassadeur citeert ook Amerikaanse experts, die er vorige week in de krant International Herald Tribune op wezen dat Oekraïne het gasconflict politiek gebruikt. De Verenigde Staten zouden Kiev laten begaan omdat ze Oekraïne op termijn graag bij de NAVO willen.
Loekov verwijst naar het Energy Charter, dat de doorvoer van energie garandeert, en naar een contract tussen Gazprom en Naftogaz van begin 2006, dat voor vijf jaar was afgesloten en dat Oekraïne verplicht om de doorvoer van Russisch gas over zijn grondgebied te garanderen. ‘Oekraïne moet onze Europese klanten compenseren voor het gas dat uit de doorvoerpijpleidingen is gestolen. Een eerste vordering bij het Europese gerechtshof is door een bedrijf uit Hongarije ingediend. Gazprom zelf maakt de zaak bij het Internationaal Arbitragehof in Stockholm aanhangig.’
De ambassadeur herinnert eraan dat de Russische gassubsidies aan Oekraïne sinds 1992 alles bij elkaar goed zijn voor 47 miljard dollar. ‘Maar’, zegt hij, ‘er komt nu een einde aan die voorkeursbehandeling. Het is ook tijd voor transparantie. Bovendien moet de bevoorrading van Europa via verschillende kanalen kunnen gebeuren. Een transitmonopolie zoals Oekraïne dat nu heeft, blijkt toch te gevaarlijk.’
DOOR HUBERT VAN HUMBEECK
