Vlaanderen zit vol socialisten, alleen weten ze het zelf nog niet. Zo klonk een van de vele boutades van voormalig socialistisch voorman Steve Stevaert. Vijf jaar later is het Caroline Gennez die overal sociaal-democraten ziet opstaan. Maar ook nu blijken die dat allesbehalve zelf te beseffen.

Komend weekend trekken de Vlaamse socialisten zich terug in de gebouwen van de VUB voor hun tweedaagse partijcongres Visie’08. En er is werk aan de winkel. Anderhalf jaar na hun electorale bolwassing is de rust wel grotendeels teruggekeerd, maar een tweede adem hebben ze nog altijd niet echt gevonden. Wel weet Kamerfractieleider Peter Vanvelthoven een oppositiediscours af te steken dat geregeld het nieuws haalt, richt oud-voorzitter Johan Vande Lanotte handenvol vuurpijlen op de regering-Leterme en schuift Vlaams minister Frank Vandenbroucke als de overtuigde Vlaming die hij is bij de gemeenschapsdialoog aan. Maar in de peilingen is er nog geen sprake van een wederopstanding. Integendeel. In de poll van de VRT en De Standaard, die afgelopen weekend werd bekendgemaakt, valt het kartel van de SP.A en de VlaamsProgressieven zelfs tot 14,3 procent terug. De partij zou niet alleen een pak stemmen aan de Lijst Dedecker verliezen, maar ook aan de getormenteerde regeringspartij CD&V. SP.A-voorzitster Caroline Gennez blijft er echter heel rustig onder. In haar zo typische onderkoelde stijl zegt ze dat er geen enkele reden is tot paniek. Nochtans strandt ze zelf op de 22e plaats van de populariteitspoll en wordt haar stem amper gehoord in het oppositionele opbod rond de aanslepende bankencrisis.

Volgens Luc Van der Kelen, politiek commentator van Het Laatste Nieuws, hebt u de bolsjewieken heropgericht. Kunt u die sneer begrijpen?

CAROLINE GENNEZ: Van het communisme weten we al sinds 1989 dat het een blinde en heilloze ideologie is, en nu blijkt dat ook voor het kapitalisme te gelden. Ben ik dan een bolsjewiek omdat ik ervoor pleit dat de grote banken door de overheid zouden worden gecontroleerd? Volgens mij zijn regulering en overheidscontrole in deze situatie echt sociaaldemocratische maatregelen, en ik ben dan ook heel blij dat zoveel mensen zich tot onze overtuiging hebben bekeerd. Onder meer Fred Chaffart, Paul De Grauwe, George W. Bush en Gordon Brown verkondigen dezer dagen hetzelfde als wij. Of zijn dat plots ook allemaal bolsjewieken geworden?

Misschien houdt de SP.A zich wel in het politieke centrum op en zijn die mannen het daarom met u eens. Volgens SP.A Rood moet u dringend een linksere koers gaan varen.

GENNEZ: Luc Van der Kelen vindt me te links en Erik De Bruyn van SP.A Rood vindt me niet links genoeg. Dan zal ik wel juist zitten zeker? (lacht) De SP.A is geen communistische partij en zal dat ook nooit worden. Wel moeten we een radicaal sociaaldemocratische koers varen en duidelijke standpunten innemen.

Volgens Erik De Bruyn maakt uw partij dezelfde fout als destijds met het Generatiepact. En dit keer zit de SP.A niet eens in de regering.

GENNEZ: Ik voel mij absoluut niet verantwoordelijk voor het Generatiepact, en ik zal me daar ook niet voor verantwoorden. Wat onze houding tijdens de bankencrisis betreft: wij blijven herhalen dat het financiële kapitalisme heilloos is gebleken, dat het tijd is voor regulering, dat de overheid een rol moet krijgen in het internationale financiële systeem en dat we moeten zorgen voor de spaarders en de kleine beleggers. Eigenlijk zeggen wij al jarenlang hetzelfde.

Maar u roept blijkbaar niet hard genoeg.

GENNEZ: Nu het water iedereen aan de lippen staat, neemt de regering onze voorstellen wél over. Maar vóór de bankencrisis werden we soms gewoon in ons gezicht uitgelachen. Zo hebben wij in tempore non suspecto voorgesteld om de spaardersgarantie van 20.000 tot 100.000 euro op te trekken en naar tak21- en tak23-beleggingen uit te breiden. Belachelijk vond minister van Financiën Didier Reynders (MR) dat toen. Vandaag ziet de regering zo’n maatregel plots wel helemaal zitten, maar de vraag is nu natuurlijk waar ze het geld vandaan zal halen.

Heeft de federale regering de afgelopen weken gedaan wat ze moest doen om de bankencrisis te beslechten?

GENNEZ: Hoe komen premier Yves Leterme (CD&V) en Didier Reynders uit het Fortisverhaal? Als twee kleine jongetjes die zich de grootste bank van ons land hebben laten ontfutselen. De Nederlanders zullen nogal in hun vuistje gelachen hebben, want zij hebben revanche kunnen nemen voor het vijandige bod van Fortis op ABN Amro. Wat Fortis toen heeft gedaan, was ook haast misdadig: het heeft een bank gekocht zonder daar geld voor te hebben. Daarbij heeft Fortis gespeeld met het spaargeld van miljoenen Belgen en met de aandelen van duizenden beleggerkes. En wat deed de overheid ondertussen? Helemaal niets. Nochtans had je de laatste maanden geen glazen bol nodig om te zien dat de crisis in de Amerikaanse bankwereld naar Europa zou overwaaien.

Hoe groot acht u de kans dat er een parlementaire onderzoekscommissie wordt opgericht?

GENNEZ: Ik hoop echt dat die er komt, want de bevolking moet weer vertrouwen krijgen in de overheid en de banken. Dat zal niet simpel zijn. Onze grootste bank is in Nederlandse en Franse handen terechtgekomen, en alles wat ons nog rest is een holding met een hoop miserie in. Dan hebben de belastingbetalers toch het recht om te weten wat er is gebeurd? Want er zijn fouten gemaakt, daar bestaat geen twijfel over. Als de meerderheidspartijen nu weigeren om een onderzoekscommissie op te richten, zal het lijken alsof ze dat stinkende potje liever gedekt willen houden.

Gelooft u niet dat de federale regering haar imago net heeft weten op te poetsen door haar optreden tijdens de bankencrisis?

GENNEZ: Helemaal niet. Twee weken geleden werd ik op straat aangesproken door een man die van mij wou weten of hij zijn spaargeld bij Fortis moest weghalen. ‘Weet je wat mij echt ongerust maakt?’ zei hij. ‘Dat Yves Leterme, die al vijftien maanden niets anders doet dan de mensen aan het lijntje houden, nu zegt dat alles goed komt en dat we met ons geld moeten blijven waar we zijn.’ Dát vond die man pas reden tot paniek.

U was een partijgenoot tegengekomen?

GENNEZ: Maar nee! Gewoon een bezorgde burger, zoals er zovelen zijn. De meest uiteenlopende mensen maken zich grote zorgen over hun spaargeld. Het is toch veelzeggend dat ze de voorzitster van de socialistische partij nu al om financieel advies vragen? Dat overkomt me in normale omstandigheden niet, hoor.

Tijd voor een positieve noot: Vlaams minister-president Kris Peeters (CD&V) zegt dat er tegen 2010 een grote staatshervorming zal zijn. Opgetogen?

GENNEZ: Ik ben wel een optimist, maar niet noodzakelijk een believer. (lacht) Tot voor kort zat de hele communautaire discussie muurvast, en binnen de regering-Leterme zou geen millimeter vooruitgang meer zijn geboekt. Niemand had nog vertrouwen in het kartel van CD&V en N-VA. Terecht. En niemand had nog vertrouwen in de werkwijze van Yves Leterme. Terecht. Het is dus alleen maar positief dat de onderhandelingen nu met een schone lei herbeginnen. Ik heb ook het gevoel dat er aan beide kanten van de onderhandelingstafel een sense of urgency is gegroeid. Al weten we natuurlijk niet welke onderhandelaars er na de regionale verkiezingen van volgend jaar zullen aantreden.

De uitkomst is in elk geval onvoorspelbaar. Ofwel worden het plezierige gesprekken en blijven de onderhandelaars elkaar ontmoeten. Ofwel wordt het heel erg ongezellig, en zal de gemeenschapsdialoog een stille dood sterven. Of een erg lawaaierige dood, natuurlijk.

Ook u hoopt niet meer op resultaten vóór de Vlaamse verkiezingen?

GENNEZ: Het lijkt me duidelijk dat het grote nieuwe België niet meer zal verrijzen voor juni 2009. Toch hoop ik dat er al een paar kleine stappen kunnen worden gezet. We werken nu mee met de gemeenschapsdialoog en we steunen onze Vlaamse vicemi-nister-president Frank Vandenbroucke. Maar als we merken dat die onderhandelingen nergens toe leiden, zullen we er onze tijd niet in blijven steken. We hebben al constructief mee onderhandeld over het eerste pakket van de staatshervorming, en we geloofden echt dat die overeenkomst kamerbreed zou worden goed-gekeurd in het parlement. Maar plots bleken de federale meer-derheidspartijen daar niet veel zin in te hebben. Daarom hebben we ook besloten om niet meer aan die cinema mee te doen. Wij zitten hier echt niet op een rondje bezigheidstherapie te wachten.

Nogal wat onderhandelaars geloven dat de gemeenschapsdialoog een behoorlijke kans op slagen heeft omdat de N-VA niet meedoet en de onontwarbare knoop van Brussel-Halle-Vilvoorde uit de discussie wordt gehouden.

GENNEZ: Mét de N-VA en B-H-V was het zeker niet gelukt. Maar vergeet niet dat de MR nog altijd met hardliner Olivier Maingain aanschuift. De komende weken en maanden zal ook moeten blijken of Didier Reynders meer is dan een cynicus, of hij ook oplossingen kan aanreiken. Tot nu toe wentelden de Franstaligen zich constant in een soort belgicisme waar ik me allesbehalve in kan vinden. Zij geloven nog in een soort Belgique à papa, en dat leidt niet meteen tot opbouwende voorstellen. Het gedrag van Maingain, het cynisme van Reynders en het aanhoudende non van Joëlle Milquet (CDH) hebben het einde van België dichterbij gebracht dan ze zelf hadden kunnen vermoeden.

Hoeveel kans geeft u de splitsing van B-H-V nog?

GENNEZ: B-H-V is terecht van de gemeenschapsdialoog afgesplitst , want het is een louter federale materie. Zodra alle belangenconflicten zijn uitgespeeld, is het dus de federale regering die B-H-V weer op haar bord krijgt. Daar bemoei ik me voorlopig niet meer mee.

Blijft de regionalisering van het arbeidsmarktbeleid de absolute communautaire prioriteit voor uw partij?

GENNEZ: De échte prioriteit is de hervorming van de financieringswet. Door de huidige regeling wordt de federale overheid almaar armer, en dat is op termijn onhoudbaar. Met andere woorden: wie een grote staatshervorming wil realiseren, moet de financieringswet aanpakken. Pas dan kan een hervorming worden doorgevoerd die goed is voor tien of zelfs twintig jaar, en waardoor het evenwicht in ons land kan worden hersteld.

Uw voorganger, Johan Vande Lanotte, vindt dat Leterme I zo snel mogelijk moet opstappen. Bent u het daarmee eens?

GENNEZ: De federale regering heeft maandenlang helemaal niets gedaan en zat totaal geblokkeerd. Sinds twee weken is ze echter beginnen te regeren, of doet ze daar toch een poging toe. Van mij mag ze nu even doorwerken om te proberen de financiële crisis onder controle te krijgen.

In de laatste peiling van de VRT en De Standaard behaalt het kartel van SP.A en Vl.Pro maar 14,3 procent van de stemmen. Hoe komt het dat de linkerzijde zo weinig garen weet te spinnen bij de impasse van de meerderheidspartijen?

GENNEZ: Over heel Europa zien we dat linkse partijen zich in het defensief hebben laten duwen. Nochtans is daar eigenlijk geen reden toe. Wij moeten op een positieve manier naar de toekomst kijken. In deze economisch moeilijke tijden moeten wij de partij zijn die mensen weer zekerheid kan bieden. De SP.A is in Vlaanderen bijvoorbeeld de enige legitieme gezinspartij.

Was dat CD&V niet?

GENNEZ: (onverstoorbaar) In onze ogen moet elke mens kunnen kiezen hoe hij wil leven. Wil een man bijvoorbeeld met zijn vrouw en kinderen samenwonen of liever met een andere man of alleen met zijn kinderen? Dan moet de overheid hem daarbij ondersteunen. Weet je bijvoorbeeld dat een getrouwd stel fiscaal beter af is dan een alleenstaande ouder met een kind? Onaanvaardbaar toch? Daarom werken wij nu aan een voorstel om die discriminatie weg te werken. Zulke ideeën passen binnen ons grotere verhaal. Als we die maatschappijvisie goed kunnen overbrengen, zal het ons wel lukken om weer te groeien. Onze tijd komt nog wel.

Dit weekend komen uw partijgenoten samen voor het congres Visie’08, waar de meest uiteenlopende meningen zullen worden verkondigd. Vreest u niet dat zo’n congres hoogstens een amalgaam van ideetjes kan opleveren?

GENNEZ: Een progressieve partij moet léven en moet durven te discussiëren zonder handrem op. Dat betekent dat we ook moeten openstaan voor de meningen van mensen die geen deel uitmaken van onze partij. Zo hebben we op ons congres Christian Van Thillo, gedelegeerd bestuurder van De Persgroep en aandeelhouder van de Vlaamse Mediamaatschappij, uitgenodigd. Ik ben echt blij dat die man met ons over het Vlaamse medialandschap wil komen discussiëren. Misschien kunnen we wel iets van hem leren, en hij van ons.

Misschien besluit u aan het einde van het congres dat alle reclame van de VRT-radio en -televisie moet worden gebannen.

GENNEZ: Wie weet. Ik herhaal: een progressieve partij moet over alles durven te discussiëren, en daarna duidelijke standpunten innemen. Dat is precies wat we willen doen op Visie’08. De meeste partijen zitten op congressen voornamelijk naar hun eigen navel te staren, en daar heb ik geen zin in.

Is navelstaren niet net de bedoeling van een partijcongres?

GENNEZ: Het is niet onze bedoeling om volgend weekend het socialisme te gaan heruitvinden. We hebben de afgelopen jaren met het Toekomstcongres en Het Groot Onderhoud al twee grote vernieuwingsprojecten gehad. Met Visie’08 willen we op zoek gaan naar duidelijke, concrete oplossingen voor dagdagelijkse samenlevingsproblemen. Dat vormt meteen het startschot voor de ontwikkeling van ons programma voor de Vlaamse en Europese verkiezingen van volgend jaar.

Afgelopen week dreigde de Antwerpse afdeling van de VlaamsProgressieven om het kartel met uw partij op te blazen. Een teken aan de wand?

GENNEZ: Vl.Pro-voorzitster Bettina Geysen heeft me laten weten dat het niet meer is dan een storm in een glas water. Verder wil ik er niet veel woorden aan vuil maken. In een tijd dat iedereen in dit land met getrokken messen tegenover elkaar staat, zou het al te gek zijn om ons te distantiëren van een groep waarmee we ontzettend veel gemeen hebben.

U op dit moment van uw kartelpartner distantiëren zou niet opportuun zijn?

GENNEZ: Progressieve partijen zijn van nature geneigd om groepen te verenigen, anders zouden ze niet progressief zijn. Het is niet moeilijk om aan politiek te doen zoals N-VA-voorzitter Bart De Wever, hè. Je poneert je mening, wijkt er geen duimbreed meer vanaf, en uiteindelijk realiseer je helemaal niets. Dat is niet mijn aanpak. Ik wil zoveel mogelijk mensen verenigen rond een progressief project. Maar ik ben niet wanhopig op zoek naar samenwerkingsverbanden. Zo ben ik niet van plan om post te vatten onder het balkon van de groene partijvoorzitster, zoals sommigen van mijn voorgangers hebben gedaan. Mieke Vogels (Groen!) moet van mij geen serenade verwachten.

Maar zij mag altijd voor u komen zingen?

GENNEZ: Natuurlijk, want ik zou heel graag met de groenen samenwerken. Alleen ben ik niet het soort vrouw dat graag keer op keer wordt afgewezen. (lacht)

DOOR ANN PEUTEMAN/FOTO’S DIMITRI VAN ZEEBROECK