In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week willy claes over de gijzeling in Beslan, nieuwe aanslagen van Hamas, ontvoeringen in Irak, de Republikeinse Conventie, en communautaire spanningen in België.

Mijnheer Claes, een gijzelingsactie van Tsjetsjeense terroristen in een school in het Noord-Ossetische Beslan mondt uit in een bloedbad.

WILLY CLAES: Men kan slechts zijn afschuw uitspreken voor dit soort wrede praktijken, waarbij zelfs kinderen niet ontzien worden. Geen enkel argument kan dat rechtvaardigen. Maar er zijn ook vragen bij het optreden van de Russische veiligheidsdiensten. Net als bij de gijzeling twee jaar geleden in het theater in Moskou, heb je niet de indruk dat ze zelf veel respect opbrengen voor menselijk leven. Efficiënt was het zeker niet. Dat is vermoedelijk een gevolg van onderbemande en onderbetaalde politiediensten, die het al even weinig zien zitten als het volkomen gedemoraliseerde Russische leger. Ik citeer de vroegere Duitse kanselier Helmut Schmidt, die Rusland ‘een ontwikkelingsland met atoomkoppen’ noemde. En ‘met een gemuilkorfde pers’, voeg ik er zelf aan toe.

De spiraal van het geweld heeft nooit iets opgelost, en zal dat ook niet doen in het dispuut tussen Tsjetsjenië en Moskou. De Russische autoriteiten zullen niet wijken voor de chantage van terreur, maar het is voor president Vladimir Poetin al te gemakkelijk om de oorlogstaal van zijn Amerikaanse collega George W. Bush over te nemen. Hij heeft maar één uitweg: plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. Het grote probleem is dat hij van Rusland opnieuw een wereldmacht wil maken, en zich dus geen dissidenties kan veroorloven in een strategisch zo belangrijk gebied als de Kaukasus.

Tsjetsjenen hebben de afgelopen week ook een bomaanslag in Moskou gepleegd, en twee Tupolevs in volle vlucht opgeblazen. Opereren zij alleen, of hebben ze bindingen met andere terroristische bewegingen, eventueel met Al-Qaeda?

CLAES: Dat beweren de Russen om zich te verantwoorden. Het is niet onmogelijk, maar het zou me toch verbazen. Het fundamentalistisch moslimterrorisme heeft meerdere voedingsbodems. Een politieke: de mislukking van de veel te autoritaire Arabische regimes. Een economische: de hoge werkloosheid, en de steeds dieper wordende kloof tussen rijk en arm. Er is de religieuze factor. Verder de afkeer van het westers cultureel imperialisme. En er is het Israëlisch-Palestijnse conflict. Willen we dát terrorisme beteugelen, dan moeten we dus ophouden met steun te geven aan autoritaire politieke regimes, moeten we ons economisch denken durven heroriënteren, en moeten we inzake het Midden-Oosten de draad van de Oslo-akkoorden weer opnemen.

Maar het Tsjetsjeense verzet valt buiten deze contouren. Het is een ‘nationalistisch terrorisme’, zoals dat van de ETA of de Tamils. Wel is het zo dat het moslimterrorisme op een meer gedecentraliseerde manier is beginnen te werken, na de Amerikaanse aanvallen in Afghanistan. Zo komen er bijna vanzelf meer raakpunten met andere terroristische groeperingen, en met de internationale misdaad. En zo is het mogelijk dat in Beslan ook niet-Tsje- tsjenen bij de actie betrokken waren.

Zes maanden na de moord op sjeik Ahmed Yassin en zijn opvolger Abdel Aziz Rantissi, laat Hamas weer van zich horen met een dubbele zelfmoordaanslag in Beersheva.

CLAES: Het toont aan dat de strategie van Sharon om veiligheid te verzekeren door de bouw van een muur op de Westoever, ook geen soelaas biedt. Sharon heeft carte blanche van de regering-Bush, maar hij brengt de vrede niet dichterbij. De letter en de geest van Oslo zijn door zowel de Israëliërs als de Palestijnen gekelderd, maar dat ak- koord blijft de enige redelijke oplossing.

Sharon probeert wel, tegen zijn eigen partij in, de Israëlische nederzettingen in Gaza te ontruimen.

CLAES: Dat is niet meer dan een schijnbeweging. De Gazastrook is voor Israël onaantrekkelijk gebied. Met de ontruiming ervan toont het zogezegd aan dat het de Oslo-akkoorden wil uitvoeren, maar tegelijkertijd worden die op grote schaal geschonden op de Westelijke Jordaanoever. Daar drijft Israël het aantal nederzettingen op, en provoceert het met zijn muur de hele wereld.

In Irak gebruiken de rebellen een andere tactiek: ze ontvoeren en vermoorden weerloze buitenlanders.

CLAES: Ook dat kunnen we alleen maar afkeuren. Wat in Irak gebeurt, toont ten overvloede aan dat de Amerikanen zich bijzonder slecht hadden voorbereid op de naoorlogse situatie. En de ontknoping van de bezetting in Najaf wijst erop dat de hogere sjiitische geestelijkheid de macht grijpt. Ayatollah Ali Al-Sistani lijkt de oppermeester te zijn, aan wie de voorlopige regering zich enkel kan onderwerpen. Ik betwijfel of dat goed nieuws is voor de realisatie van een moderne democratische staat, waarin ook de rechten van minderheden als Koerden en soennieten gerespecteerd worden.

George W. Bush mag die mislukking voor zijn rekening nemen. Bush senior heeft in de eerste Golfoorlog de militaire operaties vroegtijdig afgebroken, uit vrees dat een machtsvacuüm in Irak zou leiden tot een grote coalitie met Iran, dat daarin de leidende rol zou spelen. Zoon Bush realiseert nu wat vader Bush toen wou vermijden. En vandaag is de sjiitische coalitie nog angstwekkender, omdat er meer en meer bewijzen zijn dat Iran nucleaire wapens ontwikkelt. Wat voor Israël de verleiding vergroot om militair in te grijpen, zowel tegen Iran als tegen Syrië.

De Amerikaanse Republikeinse partij heeft in New York haar Conventie gehouden. Wat is u daarbij opgevallen?

CLAES: Dat de neoconservatieven de touwtjes stevig in handen houden. De speech van Bush leert dat hij het unilaterale Amerikaanse beleid wil voortzetten, en dat hij gewonnen blijft voor de gevaarlijke pre-emptive action. Dat is verontrustend, nu de nucleaire ambities van Iran duidelijk worden, Noord-Korea meer dan ooit volhardt in de boosheid, en we met zekerheid weten dat de Europese Unie niet met één stem zal kunnen spreken, ook niet indien de Europese grondwet wordt goedgekeurd.

De Republikeinen lijken er in te slagen om onveiligheid als centraal thema op te dringen, en daardoor verkleinen tot mijn spijt de kansen van John Kerry om president te worden. Dat zijn al dan niet heldhaftig optreden in Vietnam tot zoveel contramine zou leiden, zal hem ook wel verbaasd hebben. Typisch voor de jongste Republikeinse campagnes. Ze lanceren telkens op onrechtstreekse manier een zogezegd schandaal, nemen er dan officieel afstand van, maar inmiddels is de schade in het Democratische kamp wel aangericht.

In eigen land staat de federale regering voor een netelig communautair probleem: de splitsing van het kies- en gerechtelijk arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde.

CLAES: De federale regering zit in een weinig stabiele positie. Na de jongste regionale verkiezingen hebben we asymmetrische regeringen. Theoretisch moet dat in een federale staat kunnen, maar ons land is er te klein voor. Met vijftien jaar regeringservaring kan ik me niet indenken dat in de federale regering Franstalige liberalen nog joviaal kunnen samenwerken met Franstalige socialisten, die hen net uit alle deelregeringen hebben gezwierd. Ik kan me evenmin indenken dat federaal premier Guy Verhofstadt (VLD) en Vlaams minister-president Yves Leterme (CD&V) in goede verstandhouding zullen leven, terwijl CD&V niets liever verlangt dan de federale regering in moeilijkheden te brengen.

Ik ben benieuwd of de asymmetrische regeringen de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde overleven. Eerlijk gezegd heb ik heimwee naar de tijd van het Egmontpact, dat door de zogezegde ‘echte flaminganten’ is uitgespuwd. Ik wil eraan herinneren dat wij toen over een uitschrijvingsrecht hadden onderhandeld. Mocht dat zijn aanvaard, dan behoorden de faciliteiten intussen definitief tot het verleden. Terwijl de Franstaligen nu proberen om de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde te laten betalen met een bestendiging van die faciliteiten. En wie meent dat een Vlaamse meerderheid effectief volstaat om te splitsen, vergeet de alarmbelprocedure in de grondwet. De Franstaligen zullen die inroepen, dat brengt het probleem bij de nationale regering, en hoe die dan nog kan samenblijven, snap ik niet. Ik zie de onmiddellijke toekomst van deze federale regering somber in.

De Waalse minister-president Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS) wil de begrotingsorthodoxie versoepelen, nu de Europese Commissie het Stabiliteitspact toch losjes toepast voor onder meer Duitsland en Frankrijk.

CLAES: Hij vergist zich. Ik ben wel voorstander van een meer economische lezing van het Stabiliteitspact. De maximumnorm van drie procent voor het begrotingstekort moet behouden blijven, maar men moet dat niet interpreteren op jaarbasis, maar per cyclus. Het tekort mag iets groter zijn in een periode van laagconjunctuur, als je maatregelen moet nemen tegen de werkloosheid en de crisis. Maar in tijden van hoogconjunctuur moet het veel lager liggen dan drie procent. En een deficit door een structurele investering is ook heel wat anders dan een dat voortspruit uit te hoge gewone uitgaven.

Wij Belgen moeten in de eerste plaats rekening houden met onze nog altijd torenhoge overheidsschuld. Het Stabiliteitspact zegt dat die moet evolueren naar maximaal 60 procent van het bbp. En in de mate dat Europa de begrotingsnorm van dat Stabiliteitspact versoepelt, zal het de schuldnorm ervan verscherpen. Dan zijn in de eerste plaats Italië en België de pineut. Wij hebben nog altijd een staatsschuld van rond de 100 procent van het bbp. Een groot deel van ons belastinggeld blijft dus naar de banken verdwijnen. Er is maar één conclusie mogelijk: de staatsschuld moet snel en drastisch omlaag, en dat kan niet als je de begroting weer laat ontsporen.

Koen Meulenaere

Willy Claes : ‘Ik zie de onmiddellijke toekomst van de federale regering somber in.’