Goed vijf jaar geleden was hij nog het schriele mannetje dat in de nachtmerrie van toenmalig premier Guy Verhofstadt het meubilair in de Wetstraat 16 al aan het opmeten was. Vandaag heet premier Herman Van Rompuy een staatsman.
Nog langer geleden, nadat de beloftevolle Johan Van Hecke holderdebolder ontslag had genomen als CVP-voorzitter, stond Van Rompuy – als ware hij de reïncarnatie van le Père Joseph, de beruchte, heimelijke biechtvader van kardinaal Richelieu – voor alles wat verwerpelijk was aan de christendemocratie. Er werd immers mordicus aangenomen dat Van Rompuy stiekem op Van Heckes vertrek had aangestuurd.
Vandaag zit die Van Hecke als een politieke non-person weg te kwijnen op het Open VLD-bankje in het Europees Parlement en heeft Van Rompuy, onder algehele bijval van het commentatorendom, bezit genomen van de ambtswoning van de federale premier. Het vooraf opmeten van het meubilair bleek niet eens nodig. De afmetingen werden hem aangeboden, samen met de smeekbeden om toch maar eerste minister te willen worden.
Herman Van Rompuy heeft zijn Max Weber gelezen en beseft dus dat behalve leiderschap en inzicht vooral verantwoordelijkheidszin de ware politicus kenmerkt. Daarom heeft hij het premierschap aanvaard. Zij het, naar eigen zeggen, ferm tegen zijn zin – al herhaalde hij dat de afgelopen dagen zo vaak, dat niemand hem nog echt gelooft.
Dat Herman Van Rompuy zich van navrant specimen van het Vlaamse tjevendom tot homme d’état heeft ontpopt, is niet alleen het resultaat van een klimaatverandering in de media. Vooral na zijn optreden in de zomer van 2007, tijdens de pijnlijke formatiedagen, leek Van Rompuy opeens een verkwikkend antidotum voor anderhalf jaar Yves Leterme. Zo verkwikkend zelfs dat er in de media, tot voor kort nog bol van de Montesquieu-citaten over de scheiding der machten, nauwelijks protest opborrelde toen bekend raakte dat de bewegingsruimte van de parlementaire onderzoekscommissie naar mogelijke inmenging van de vorige regering in de justitiële afhandeling van het Fortisdossier, stevig wordt ingeperkt.
Van een volwaardige onderzoekscommissie, die bijvoorbeeld de sms- en mailberichten van gewezen premier Yves Leterme en vicepremier Didier Reynders kan opeisen en magistraten en rechters kan ondervragen, zal zo te horen geen sprake zijn. De commissie zal een cavalcade van experts zien passeren, maar van de doortastende macht van een onderzoeksrechter zal ze verstoken blijven.
Die afspraak onder de meerderheidspartijen, duidelijk bedoeld om vicepremier Didier Reynders buiten schot te houden, is het beste bewijs dat de sacrosancte scheiding tussen de trias politica, de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht, in België op pure fictie berust.
Alleen al het aantal magistraten op ministeriële kabinetten, nu en in het verleden, geeft aan hoezeer de muur tussen de uitvoerende en de gerechtelijke macht vol gaten zit. Het is precies die toestand die in de Fortiszaak aanleiding gaf tot wat eerste voorzitter Ghislain Londers van het Hof van Cassatie verwoordde als ‘aanwijzingen voor belemmering van de rechtsgang’.
De muur tussen de wetgevende macht, het parlement, en de uitvoerende macht, de regering, is intussen al helemaal gesloopt. Het Kamerdebat over de regeringsverklaring en de installatie van de nieuwe regering is slechts een ritueel dat de democratische schijn hoog moet houden.
Dit parlement mag niet eens – meerderheid tegen minderheid – een administratieve kwestie als de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde afhandelen. Want iedereen in de Wetstraat beseft dat met een echt onafhankelijk opererend parlement België onbestuurbaar wordt. Van parlementaire controle op het regeringswerk is dan ook geen sprake. Bijgevolg komt er, in het belang van de nieuwe regering en de federale raison d’état, ook geen echte onderzoekscommissie naar de drijverijen achter de Fortisarresten.
Een parlementaire commissie van de gêne – meer wordt het niet – zal er nooit in slagen gewezen premier Yves Leterme en voormalig minister van Justitie Jo Vandeurzen helemaal wit te wassen. Ze zal de verdenkingen alleen maar versterken. Maar politici zijn vervangbaar, hogere staatsbelangen blijven.
www.knack.be/vancauwelaert/
door Rik Van Cauwelaert
