De aanslag in de Londense Docklands maakte een eind aan het wankele bestand in de Britse provincie Ulster.

In augustus 1994 verklaarde het verboden Iers Republikeins Leger (IRA) zijn gewelddaden te zullen staken. Zes weken later volgden de protestantse paramilitaire organisaties dat voorbeeld. Noord-Ierland herleefde. Vrede was in zicht.

Maar op 9 februari 1996 ontplofte een zware springlading in Londen, vlakbij de redacties van de grote Britse kranten. Het IRA had voor de explosie gewaarschuwd. Maar noch de pers, noch de politie had de melding ernstig opgevat. Er vielen twee doden en tientallen gewonden. In Noord-Ierland betoogden protestanten en katholieken tegen het heroplevend geweld. Dublin, Londen en Washington reageerden verontwaardigd.

Het IRA was zeventien maanden geleden over de streep getrokken met de belofte dat bij het staken van de terreur pacificatiegesprekken zouden beginnen. Na anderhalf jaar zaten de onderhandelingen vast. Het IRA was het aftellen beu en liet een bom afgaan in de Londense Docklands.

Daarmee bliezen de katholieke separatisten niet alleen het wankele vredesproces op, maar ook de faam van leider Gerry Adams van Sinn Fein, de politieke arm van het IRA. Aangenomen werd immers dat hij sprak namens dat IRA (waarvan hij een leider was, maar dat altijd ontkende). En dat hij dus vrede kon afdwingen. Na de bomexplosie vroeg iedereen zich echter af in wiens naam hij sprak. Hijzelf zegt niets te hebben afgeweten van de nakende aanslag. Als dat klopt, is hij gewoon een Noord-Iers politicus die met zijn partij net geen tien procent van de stemmen oogstte in de jongste verkiezingen. Hij mag dus als kleine broer aan onderhandelingen deelnemen wat de protestantse hardelijners betwisten. Terzijde : de kleine protestantse partijen, die ervoor uitkomen contacten te hebben met de gewapende protestantse groepen, mochten altijd al aan vredesgesprekken deelnemen. ?We onderhandelen niet met terroristen,” gold voor hen niet.

Als Adams vooraf inderdaad niet wist van de bom in Londen, met wie moet de Britse premier John Major nu dan wel praten ? Met al wie de Noord-Ieren als onderhandelaars aanwijzen, vindt hijzelf. Verkiezingen houden, dan maar, zoals de protestantse partijen voorstellen. Maar niemand garandeert dat het IRA het resultaat van die verkiezingen aanvaardt en ophoudt met aanslagen plegen. Het hield tot nu weinig rekening met de stem van de meerderheid in Noord-Ierland, die vrede wil.

SLOGANS.

Stel dat het IRA de uitslag van verkiezingen wel zou aanvaarden. De frustratie van zeventien geweldloze maanden zonder onderhandelingsresultaat kan de score van tien procent voor Sinn Fein beïnvloeden. En als dan een hardelijner de plaats van Adams inneemt, zullen de protestanten dan wel met Sinn Fein praten ? Zullen ze dan de partij vertrouwen die volgens hen een dekmantel is van terroristen ?

En waarover praten ? Het IRA lijkt nog altijd te streven naar een verenigd Ierland, terwijl de protestantse meerderheid in Noord-Ierland wil deel blijven uitmaken van Groot-Brittannië. De premier van de twee betrokken landen, de Ier John Bruton en zijn Brits ambtgenoot Major, verklaren dat er niets zal veranderen als de meerderheid in Noord-Ierland dat wil.

Bekende stellingen worden ingenomen, terwijl schema’s tot stand komen. Het beste scenario luidt : pressie op het IRA legt het geweld stil. Maar pressie van wie ? Eigenlijk wacht iedereen op een regeringswissel in Londen.

Het doemschema wil dat de bom, die de politieke spelers weer naar af stuurde, niet alleen tegen Londen was gericht, maar vooral tegen Adams. Zelfs in de zeventien bestandsmaanden had die altijd een lijfwacht bij zich en sliep hij nooit twee nachten op hetzelfde adres. Terecht wellicht. Het IRA heeft een (vaak ontkende) geschiedenis van bloedige ruzies, waarbij elke vredesapostel in eigen rangen wordt neergeschoten. Interne strijd binnen de katholieke gemeenschap kan een stabiele vrede helemaal doorkruisen.

Hoe de toestand evolueert, hangt af van Londen en Dublin. Of een bedreigde Major en een woedende Bruton een oplossing kunnen vinden die de betrokken partijen tevreden stelt, valt af te wachten. Zonder toegevingen van alle partijen is echte vrede echter onmogelijk. Dat gold voor Zuid-Afrika, voor Israël, voor Joegoslavië. Alleen lijken Noord-Ierse politici niet erg goed in toegevingen.

Dat verklaart de bom. Anderhalf jaar zonder geweld haalde Noord-Ierland uit het frontpaginanieuws. De Britse provincie in de uithoek van de Europese Unie is onbelangrijk. Tenzij ze zich met geweld op de agenda plaatst. Haar noodlot is dat het geen rol speelt in Europa en geen belang heeft voor Londen en voor Dublin. Ulster telt vooral politici die slogans schreeuwen. De paar die verzoening prediken, doen dat in de woestijn.

Misjoe Verleyen

Canary Wharf, Oost-Londen na de bom : het IRA kondigde aan te zullen doorgaan met terreur.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content