Rusland draaide de gastoevoer naar Oekraïne dicht na afgesprongen contractonderhandelingen. De EU wordt opnieuw in de tang genomen.

Het Russische staatsbedrijf Gazprom levert sinds nieuwjaarsdag geen gas meer aan Oekraïne. Een dag eerder waren de onderhandelingen in Moskou over een nieuwe gasdeal voor 2009 tussen de twee landen afgesprongen. Dat overleg zorgt elk jaar wel voor spanningen, en het dichtdraaien van de gaskraan is daarbij het ultieme dreigement voor de Russen. Net zoals in de winter van 2006 voert Rusland het opnieuw uit. De onderhandelingen sprongen af op de fors verhoogde prijs die Gazprom in 2009 wil: 250 dollar per 1000 kubieke meter gas, terwijl Kiev slechts 201 dollar wou be-talen. Afgelopen weekend dreef Rusland de prijs zelfs nog op tot 450 dollar. Bovendien wordt er gebakkeleid over de openstaande schuld van Oekraïne aan Gazprom, die eind vorig jaar nog 2 miljard dollar bedroeg, inclusief een boete van 450 miljoen dollar voor achterstal. Ook beschuldigt Gazprom Oekraïne ervan dat het vorige zondag 50 miljoen kubieke meter gas heeft gestolen.

Dat de onderhandelingen vastliepen, heeft volgens analisten dit keer ook economische redenen – anders dan in 2006, toen de gaskraan even dichtging als vergelding voor de prowesterse Oranjerevolutie die in Oekraïne had plaatsgevonden. Nu heeft Rusland de opbrengsten uit gas vooral heel hard nodig, want ook de Russische economie krimpt vandaag meer dan de overheid wil toegeven. Alleen heeft Oekraïne het financieel zwaar. Het politiek instabiele land wordt wereldwijd als een van de grootste slachtoffers van de economische crisis beschouwd. Het moest onlangs nog om 13 miljard euro smeken bij het Internationaal Monetair Fonds. De claims van Rusland in de gasdiscussie ondermijnen de positie van de zwakke prowesterse president Viktor Joestsjenko nog meer, wat zijn pro-Russische premier en aartsrivale Julia Timosjenko bijzonder goed uitkomt met het oog op de presidentsverkiezingen van 2010.

De Europese Unie probeert intussen vergeefs om zich niet te mengen in het conflict; ze noemt het een bilaterale kwestie. Gazprom levert immers een vijfde van de Europese gasbehoefte, waarvan het merendeel via Oekraï-ne. In 2006 voelde de EU de korte onderbreking van de gastoevoer snel, wat de afhankelijkheid van Rusland akelig dik in de verf zette. Dus werd dit keer meteen gecommuniceerd dat de grootste Europese afnemers (Duitsland, Italië en Frankrijk) een voorraad voor vier maanden hebben aangelegd, en dat de EU het wel even kan uitzweten.

Thomas Verbeke