Ondanks de executies en lijfstraffen groeit bij Belgische bedrijven het enthousiasme om in Saudi-Arabië te ondernemen. ‘We kunnen het ons gewoon niet veroorloven om daar weg te blijven.’
Toen koning Salman bin Abdoel Aziz al-Saoed zich in maart vorig jaar tot het volk richtte, maakte hij een dubbele belofte. Salman, die in januari zijn halfbroer Abdullah was opgevolgd op de Saudische troon, verkondigde tijdens zijn allereerste televisiespeech met veel aplomb dat hij alle Saudiërs als gelijken beschouwde en dat hij ‘rechtvaardigheid voor alle burgers’ zou nastreven. Ondanks de dalende olieprijs beloofde hij dat het land het ‘pad der vooruitgang’ zou bewandelen en zwaar zou investeren in onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting.
Een klein jaar later lijkt hoogstens de helft van die belofte ingelost. Want terwijl de mensenrechten er in Salmans eerste jaar op achteruitgegaan zijn, financiert het regime voor honderden miljarden euro’s aan infrastructuurprojecten. Van die koek snoepen ook Belgische bedrijven graag mee. Ondanks de dalende olieprijs en de toenemende kritiek op de mensenrechten staan Belgische bedrijven te dringen om zaken te doen met Riyad. Infoavonden over het Midden-Oosten bij ondernemersverenigingen als Voka en Unizo trekken volle zalen. Ook de economische zendingen doen maar wat graag Saudi-Arabië aan. In het kielzog van prinses Astrid trok in 2014 een tweehonderdtal bedrijven naar de Golfstaat.
Met een totale export ter waarde van 1,6 miljard euro in 2014 is Saudi-Arabië vandaag goed voor nog geen half procent van de totale export. Op basis van de cijfers tot september 2015 is die export het voorbije jaar met twintig procent gestegen. Voor Europa is Saudi-Arabië de negende handelspartner. België exporteert vooral farmaceutische producten, elektronica en wapens naar de regio. Qaisar Hijazin, secretaris-generaal van de Arabisch-Belgisch-Luxemburgse Kamer van Koophandel, looft de reputatie die ons land geniet. ‘Dat komt vooral door de goede banden tussen het Belgische en het Saudische koningshuis. Die openen deuren tijdens economische missies.’
Enorm potentieel
Op het eerste gezicht lijkt de groeiende export vanuit Europa naar Saudi-Arabië een paradox. Door de extreem lage olieprijs bot de economische groei van Saudi-Arabië af. Ondanks zijn slabakkende inkomsten zal Saudi-Arabië de komende jaren meer dan 300 miljard dollar investeren in grootschalige infrastructuurwerken. ‘Die investeringen zijn deels een noodzaak’, erkent Hijazin.
Het meest iconische project is de Jeddah Kingdom Tower, een wolkenkrabber die met een hoogte van 1000 meter het hoogste gebouw ter wereld moet worden. Riyad krijgt een metro en een volledig nieuw zakendistrict. Er komen hogesnelheidstreinverbindingen tussen de grote steden, goed voor een spoorwegnetwerk van bijna 6000 kilometer. Er worden honderden nieuwe ziekenhuizen gebouwd.
Ondernemers kunnen zich in de luchthaven van Riyad al aanmelden bij het nationale investeringsbureau. Saudi-Arabië doet er alles aan om westerse bedrijven aan zich te binden. Zo zijn buitenlandse bedrijven die een Saudische tak opstarten verplicht om met een plaatselijke partner samen te werken. Minstens 51 procent van de aandelen moet in handen zijn van Saudische aandeelhouders. Bovendien moet elk buitenlands bedrijf een minimumaantal Saudiërs in dienst nemen. Afhankelijk van de sector kan dat aantal oplopen tot dertig procent. Op die manier hoopt de overheid de plaatselijke werkgelegenheid te verzekeren. ‘Die quota zijn in veel sectoren een uitdaging’, erkent Xavier-François Depireux, die met zijn consultancybedrijf LD Export al tien jaar Belgische ondernemingen begeleidt op de Arabische markt. ‘Het is heel moeilijk om werknemers met het nodige opleidingsniveau te vinden. Toch is er een enorm potentieel.’
De grootste uitdaging is de aparte manier van zakendoen, waarschuwt Depireux. ‘Persoonlijk contact is ontzettend belangrijk. Vooral in het contact met de overheden is het ontzettend belangrijk dat je een zakenpartner met een lange arm hebt. Als je bij een openbare aanbesteding niemand kent die jouw papier bovenaan de hoop legt, maak je geen kans.’ Ook de culturele gewoonten zijn voor veel Europese bedrijven een uitdaging. ‘Saudische zakenmensen zijn niet rationeel, ze handelen op basis van vertrouwen’, beaamt ook Wim Ledegen, die voor logistiekbedrijf Katoennatie de projecten in de Golf opvolgt. Waar Katoennatie in zijn buitenlandse afdelingen doorgaans Belgisch kaderpersoneel ter plaatse houdt, heeft het bedrijf in Saudi-Arabië geen enkele Belg in dienst. ‘We werken uitsluitend met locals. Wij leveren de knowhow en de technische ondersteuning, zij sluiten de deals.’
Over het algemeen blijkt de mensenrechtensituatie voor Belgische ondernemers geen issue. ‘We krijgen daar eigenlijk nauwelijks vragen over’, bevestigt Petra Van Bouwelen, die volgende maand een infoavond over Saudi-Arabië organiseert voor Voka. ‘In de eerste plaats maken bedrijven een economische afweging. En de Saudische markt is nu eenmaal zeer interessant. Onze netwerkavonden over Saudi-Arabië waren nog nooit zo populair. ‘
Geen embargo’De mogelijkheden zijn immens’, erkent een ondernemer uit de gezondheidssector die zijn naam liever niet in de media wil. ‘Er worden ziekenhuizen gebouwd die twee keer zo groot zijn als Gasthuisberg. We kunnen het ons gewoon niet veroorloven om daar weg te blijven.’ Bij Katoennatie is vooral de instabiliteit van de regio een reden tot bekommernis. ‘We houden de situatie nauwlettend in de gaten’, erkent Ledegen. ‘We hebben er grond aangekocht en investeren er zwaar in infrastructuur. Dan volg je de situatie toch graag op.’
De toenemende aanwezigheid van Belgische bedrijven in het Midden-Oosten nodigt niet uit om het Saudische regime kritisch onder de loep te nemen. Met een jaarlijkse export ter waarde van 19 miljard euro zijn de Golfstaten nu al onze zevende handelspartner. Bovendien hebben enkele Arabische investeringen een serieuze impact op de werkgelegenheid. Zo hoopt het Saudische afvalverwerkingsbedrijf Energy Recovery Systems een miljardenproject te starten in de Antwerpse haven, goed voor maar liefst 900 jobs. Ook de wapenhandel – België was de voorbije tien jaar goed voor meer dan de helft van de Europese wapenexport – creëert jobs. Wapenfabrikant FN Herstal is voor een kwart van zijn bestellingen afhankelijk van de Saudische markt. De Waalse overheid, die de fabriek voor honderd procent in handen heeft, maar ook beslist over de uitvoervergunningen, staat dus niet te springen om de wapenexport opnieuw te bekijken. De oproep van vicepremier Kris Peeters (CD&V) om de wapenhandel naar Saudi-Arabië te herzien, viel dan ook op een koude steen.
Werkgeversorganisaties vinden dat geen van beide landen gebaat is bij een eventueel handelsembargo. ‘Een blokkade helpt de situatie van de mensenrechten niet vooruit’, klinkt het bij een bedrijfsleider die liever anoniem blijft. Ook binnen diplomatieke kringen luidt het dat de positie van Saudi-Arabië als ‘strategische partner in de regio’ nog niet aan herziening toe is. De Saudiërs maken zich blijkbaar nog het minst zorgen over een eventuele blokkade. ‘Wij houden politiek en zakendoen strikt gescheiden’, aldus Hijazin. ‘Business is business.’
DOOR JEROEN ZUALLAERT
‘Het is ontzettend belangrijk dat je een zakenpartner met een lange arm hebt.’
