Elisabeth Van Lierop, veganist en auteur: ‘Minder is vaak echt beter’

Ze huivert bij het woord influencer, maar met bijna 13.000 volgers op Instagram, waar ze een veganistische en minder kooplustige levensstijl promoot, is Elisabeth Van Lierop het wel. ‘Ik wil gewoon tonen dat veel anders kan.’

Haar leven lang al heeft Elisabeth Van Lierop, veganist, auteur en familievrouw, een allergie. Niet voor pollen, niet voor noten, niet voor kattenharen, wel voor ‘moeten’. ‘Als kind was ik de wereldkampioen waarom-vragen. Zonder heldere uitleg waarom iets nodig was, was ik moeilijk te motiveren om iets te doen waarvan ik de zin niet inzag. Ondertussen kiezen mijn man Tijs en ik ervoor zo weinig mogelijk te moeten en zo veel mogelijk te doen wat we graag doen. Dat werpt zijn vruchten af. We hebben meer tijd en minder stress. Maar er hangen ook consequenties aan vast. Ons maandelijks inkomen ligt door onze keuzes laag.’

Terwijl Elisabeth Van Lierop vertelt hoe zij en Tijs Delbeke, muzikant bij Balthazar, werken en leven in elkaar plooien met twee jonge kinderen en een derde op komst, komt ze langzaam weer op adem. Ze heeft net een deel van haar dagelijkse ochtendgymnastiek achter de rug. De kinderen naar school fietsen, een verdieping hoger rennen om een was in te steken, de bijna honderd planten in huis water geven, even de tuin in lopen. Ze hoeft geen gat in haar agenda te peuteren om te sporten, zegt ze, bewegen is gewoon deel van haar leven.

‘Ik heb geen rijbewijs, waardoor ik veel wandel en fiets. Het gros van de huishoudelijke klussen doe ik ook zelf. Daardoor beweeg ik bijna de hele dag door.’

De meeste mensen zouden dat saaie, weinig opwindende bezigheden noemen.

Elisabeth Van Lierop: Tja, is dat niet gewoon een mindset? Je kunt dat wegzetten als vervelend, terwijl fitnessen of joggen in een park toch ook iets routineus heeft?

Laat ik het anders formuleren: waarom bestempelen we doodgewone, dagelijkse klussen als saai?

Van Lierop: Inderdaad, waarom? Terwijl we ons wel blauw betalen aan een fitness- abonnement dat we meestal te weinig gebruiken. Vijftien jaar geleden ging ik op kot en ik bedacht dat ik vanaf dan een leven lang zou moeten winkelen en koken. ‘Ik kan dit maar beter plezierig vinden.’ En dus probeerde ik het te bekijken als een fijne bezigheid. Ik kon zelf kiezen wat ik zou eten, kon nieuwe smaken ontdekken, onbekende gerechten uitproberen. Dat is een rode draad in mijn leven geworden.

Om wat we dagelijkse sleur noemen als een avontuur te bekijken?

Van Lierop: Niet zozeer als een avontuur, maar wel veel van wat we doen te bekijken als iets wat mag en niet als iets wat moet. Dat heb ik van mijn mama geleerd. Mijn grootmoeder zei altijd: nu moet ik naar dat familiefeest of nu moet ik naar die begrafenis. Dan antwoordde mijn moeder heel eenvoudig: ‘Je moet dat niet. Je mag dat.’

Dat bedoel ik met die mindset. Als je het gevoel hebt dat je iets doet omdat het moet, dan vind je er bijna vanzelf niets aan. Het is misschien een rare vergelijking, maar ik ga ze toch maken. Vrijen met plezier is het beste wat er is, vrijen tegen je zin is de allergrootste nachtmerrie. Toch is het exact dezelfde fysieke activiteit. Het is je hoofd dat bepaalt of iets geweldig of verschrikkelijk is.

Lukt het altijd om die knop om te draaien?

Van Lierop: Het vraagt energie, maar het kost evengoed energie om de knop niet om te draaien en de hele tijd te lopen foeteren dat je ergens geen zin in hebt. Ondertussen hebben we ons leven zo ge- organiseerd dat we de tijd kunnen nemen om af te wegen wat we wel en niet willen, wat energie slorpt en wat ons gelukkig maakt. Veel mensen hebben een werkweek en moeten dan ontspannen van die werkweek, ze schenken zichzelf op vrijdagavond een cocktail in of verwennen zichzelf door te gaan shoppen.

Hoe ontspant u zich?

Van Lierop: Ik ervaar weinig stress omdat ik mijn dagen op mijn eigen ritme kan leiden. Ik besef dat het een privilege is. Muziek maken voelt voor Tijs niet als een baan en ik doe de opdrachten die passen bij wie ik ben en bij wat ik wil uitdragen. Tien jaar geleden heb ik gezegd: ik doe niet meer mee met fast fashion.Acht jaar lang heb ik amper iets gekocht. In het begin was dat onwennig. De link tussen kopen en jezelf verwennen was er nog, maar nu is die helemaal weg. Door uit het ritme van kopen te stappen, win je enorm veel. Letterlijk, want je geeft minder geld uit, maar je hebt ook meer tijd en ruimte voor andere zaken.

Acht jaar lang heb ik amper iets gekocht. Je geeft minder geld uit en hebt meer tijd voor andere zaken.

Niets nieuws kopen voelt als een bevrijding?

Van Lierop: Echt wel. Ik ben van opleiding psychologe. Ik heb netjes geleerd dat winkelen de gelukshormonen serotonine en oxytocine activeert, maar ook adrenaline, het geeft een kick om iets nieuws te kopen. Alleen verdwijnt de op- winding snel. Iets nieuws is maar nieuw tot je het een keer gedragen hebt en dan moet je op zoek naar het volgende nieuwe. Het gevolg is overdaad. Amper dertig procent van de kleren in een kleerkast wordt regelmatig gedragen en het gemiddelde kledingstuk wordt zeven keer aangetrokken voor het in het beste geval in een tweedehandswinkel en in het slechtste geval op de vuilnisbelt belandt. Dat geldt niet alleen voor kleding, maar ook voor de spullen in onze huizen. Als je dan het geld optelt dat je uitgeeft aan jezelf belonen, verwennen of aan compenseren voor stress of hard werken, tja, dan weet je met hoeveel minder het kan.

Toch ervaren we veel van die duurzame tips als een straf of bekruipt ons het gevoel dat we van alles niet meer mogen. Als je iemand zijn biefstuk afpakt, pak je blijkbaar zijn ziel af.

Van Lierop: Ik was vijftien toen ik stopte met vlees eten. Ik woonde in Herenthout en de opties waren een blok tofu of seitan waarvan niemand wist hoe je dat moest klaar- maken. Om maar te zeggen: je werd geen vegetariër voor je plezier. Dat was best gek. Om te leven zonder mensen, dieren en de aarde uit te buiten, moest je blijkbaar van alles opofferen. Dat is ondertussen wel anders. Het is gewoon makkelijk geworden om plantaardig te eten. We zijn ook vergeten dat ’s morgens salami op de boterham, ’s middags een smos met kip en ’s avonds worst met aardappelen en groenten helemaal niet ingebakken zit in onze eet- cultuur. Amper vijftig jaar geleden aten we nog veel minder vlees. Maar om de een of andere reden zijn we vlees wel gaan associëren met mannelijkheid en stoer zijn. Marketing van duurzame producten is heel lang afgestemd op vrouwen omdat zij zogezegd de inkopen deden. Het gevolg is dat ik mannen ken die zéker niet met een linnen draagtas naar de winkel willen want ‘dat is voor janetten.’ Dat is gewoon een stoffen zak, maar in hun hoofd is dat iets voor vrouwen. Door te tonen dat plantaardig eten ook stoer kan zijn, hoop ik dat te doorbreken. In mijn boek Planteneters staat een foto van Tijs met een pintje in de ene en een hamburger in de andere hand. Het is niet omdat het plantaardig is dat het allemaal gezond moet zijn. Het mag best decadent zijn.

Is dat uw rol als influencer? Mensen zachtjes overtuigen het anders te proberen?

Van Lierop: Hmm, ik vind het een beetje een vuil woord, het hangt samen met bimbo’s die je net aanzetten om te shoppen en duizend crèmekes te smeren om de kleinste rimpels dicht te plamuren. Maar als het gaat over ‘proberen draagvlak te creëren voor meer duurzaam leven’, ja, dan klopt het wel, zo’n influencer ben ik graag. Ik probeer mensen te beïnvloeden plantaardig te eten, minder te kopen, geluk te vinden in niet-materiële zaken gewoon door te tonen dat minder luxe geen verlies is. Integendeel.

Hoe gaat u om met frustratie? Want het klopt dat de plantaardige keuze uitgebreid is, maar is daardoor het aanbod vleeswaren verminderd? Of komt er gewoon meer bij?

Van Lierop: Ik hoor vaak: ‘Wat maakt het uit dat ik verander of me aanpas?’ Als ik enkel kijk naar de politiek en hoe traag het allemaal gaat, daar word ik ook niet vrolijk van. Maar wat bereik je met die frustratie, behalve dat je je machteloos voelt? Ik doe wat ik kan en als zo veel mogelijk mensen dat doen, dan komen we al een heel eind. Is dat perfect? Nee, het gaat over het beste proberen doen. Daarbij focus ik me liever op zaken waarover ik zelf controle heb binnen een samenleving die heel vaak het tegenover- gestelde promoot. Duurzaam en aandachtig leven zou niet mogen afhangen van individuele keuzes. Niemand koopt graag spullen waarvoor anderen uitgebuit zijn, denk ik.

U hebt psychologie gestudeerd. Uit fascinatie voor het menselijke doen en handelen?

Van Lierop: De vraag ‘waarom doen mensen wat ze doen’, boeit me. Toch was het geen droom om psycholoog te worden. Ik wilde liever iets creatiefs doen, fotografie of theater, maar mijn ouders vonden dat ik eerst een gewoon diploma moest behalen. Om eerlijk te zijn, interesseerde dat diploma mij niet. Ik heb mijn eindwerk ingediend, mijn examens afgewerkt en heb daarna nooit gekeken of ik geslaagd was. Pas drie jaar later heb ik mijn zus gebeld om te vragen om mijn diploma op te halen – ik had het nodig om zelfstandige te worden. Toen zei mijn moeder: ‘Dat ligt hier al even in de kast.’ School en ik, het is altijd een ingewikkelde relatie geweest. Het is vaak gebeurd dat ik de leraar verbeterde.

U dacht dat u het beter wist?

Van Lierop: Soms wist ik het ook echt beter. In de lagere school en opnieuw in het middelbaar ben ik getest op hoogbegaafdheid. Toen wisten ze nog niet goed hoe daarmee om te gaan. Ik heb een jaar overgeslagen in de lagere school en als ik klaar was met mijn oefeningen mocht ik een beetje tekenen achter in de klas. Mijn dochter is nu ook getest en door er veel over te lezen begrijp ik sommige zaken van mezelf beter.

Zoals?

Van Lierop: Ik kon niet goed vatten waarom ik zo veel makkelijker leerde. Ik vond het moeilijk om daarover na te denken in termen van ‘ik ben slimmer’. Het was bijna taboe om dat te zeggen, en dat verwarde me. Ik heb moeten leren om dat uit te spreken. Ja, ik kan makkelijk en snel informatie verwerken, want daar komt het op neer. Dat maakt me niet beter of belangrijker of noodzakelijk gelukkiger. Maar het verklaart wel waarom ik een kind boordevol vragen over het leven en de wereld was en ook waarom ik als vijftienjarige tegen mijn moeder zei dat het misschien beter was om van mijn vader te scheiden.

Ik kon niet goed vatten waarom ik zo veel makkelijker leerde. Het was bijna taboe om te zeggen: “Ik ben slimmer.”

U hebt uw moeder aangeraden te scheiden? Hoe reageerde ze?

Van Lierop: ‘Ofwel scheid je,’ zei ik, ‘ofwel ga ik op internaat.’ Het viel natuurlijk niet uit de lucht. Mijn mama heeft een auto-immuunziekte, mijn vader heeft op zijn elfde door een fout van het ziekenhuis zijn arm verloren. Ze hebben elk hun lichamelijke beperking, maar gaan daar door de aard van de beperking heel anders mee om en dat botste. Mijn vader heeft altijd geleerd zichzelf te redden, zo weinig mogelijk hulp te vragen en te aanvaarden. Mijn mama moet net doseren. Als zij op haar tanden bijt en haar grenzen overschrijdt, gaat het alleen maar slechter. Maar als ze goed slaapt, haar energie doseert, voldoende rust, zijn er minder dalen. Samenleven was stresserend voor beiden. Als ze elkaar nu zien, spelen die verschillen minder.

Heeft hun scheiding u doen twijfelen over de liefde?

Van Lierop: Nee, omdat ik zag hoe verschillend mijn ouders zijn. Het heeft me vooral gesterkt in de overtuiging dat je jezelf altijd de vrijheid kunt geven om bij te sturen, dat een mens in staat is tot veranderen. Op alle vlakken. Daarover heb ik het met mijn papa vaak. Hij is nogal behoudsgezind, maar dan wijs ik hem erop hoe snel en makkelijk hij de digitale omwenteling heeft omarmd. Jaja, knikt hij dan en van daaruit kan ik zachtjes de oversteek maken naar andere mogelijke veranderingen. Plantaardig eten, bijvoorbeeld.

U bent zwanger van jullie derde kind. Steeds meer jongeren zijn bang om kinderen op deze wereld te zetten. Wat denkt u daarover?

Van Lierop: Baarschaamte heet het blijkbaar, de schaamte om kinderen te krijgen omdat de wereld een zooi is of omdat een kind niet duurzaam zou zijn. Rationeel is er inderdaad geen enkele reden om kinderen te krijgen, maar het is zo veel sterker dan het rationele. Als je dat weglaat, dan is het een hellend vlak naar ‘waarom mag ik hier dan wel zijn?’ Als mens heb je een ecologische impact, dat mag ook, zolang die de draagkracht van de planeet niet overschrijdt. Maar ik geef toe, drie is een twijfelgeval. We zouden een afspraak maken om ons te informeren over een vasectomie. Bij mij was de wens voor een derde kindje groot, maar bij Tijs totaal niet. Maar toen sliepen onze kinderen plots door en van het een kwam het andere. Op een avond lagen de condooms net iets te ver. Hoe groot is de kans, dachten we, en kijk.Mijn drie zwangerschappen waren redelijk ongepland. Ook dat heeft me veel geleerd over keuzes.

Op welke manier?

Van Lierop: We woonden een maand samen in een antikraakpand waar je absoluut geen kinderen mocht hebben, toen ik zwanger bleek van onze dochter. Totaal onverwacht. Onze huisarts heeft ons toen naar een abortuscentrum gestuurd omdat daar psychologen en therapeuten werken die gewend zijn om te praten over de twijfel of je een kind wilt houden of niet. Dat gesprek is me altijd bijge- bleven. ‘Wat je ook kiest,’ zei de therapeut, ‘je maakt een keuze met twee en je mag de ander daar nooit meer op aanspreken. Maar ook jezelf niet. Geen verwijten en ook geen zelfverwijt, want daar wordt niemand beter van.’ We hebben toen heel snel de klik gemaakt: dit is onze nieuwe realiteit. Hier gaan we mee verder. En dat is goed uitgedraaid. Uit onderzoek blijkt trouwens dat een mens niet gelukkig wordt van een overaanbod aan opties. Zolang je het gevoel hebt dat er een keuze is, denk je iets te missen. We worden dus niet blij van duizend soorten chocolade in de supermarkt. Minder is vaak echt beter.