Gejuich in de kabinetten: Belgacom mag de gaten in de begroting dichten, de eerste fiscale zondaars smeken om amnestie en alles wat verkeerd loopt, is toch de schuld van CD&V. De financiën van het land, gezien door de roze bril van de bevoegde minister, Didier Reynders.

Het is vrijdagavond, minuten na de federale ministerraad. Minister van Financiën Didier Reynders (MR) zit ontspannen in een negentiende-eeuwse fauteuil in het Hotel des Finances, het imposante herenhuis aan de Wetstraat waar zijn kabinet al jaren kantoor houdt. Reynders, een dandy in een duur maatpak, laat er zijn woordvoerster honderduit vertellen over zijn escapades van de vorige week: een carnavaleske fotoreportage voor het Franstalige televisieweekblad TéléMoustique, waarin de minister zich als een verlopen bakker aan de bevolking heeft voorgesteld. Reynders is zelf een onverbeterlijke carnavalist: ook tijdens het gesprek dwalen zijn gedachten geregeld af naar een met confetti’s en serpentines gevulde tweedaagse in het Luikse. Grappig!

Enkele dagen later horen we Reynders’ kabinetschef op onze voicemail. Op het kabinet regeert opnieuw de ernst. ‘Voor het geval u het nog niet gehoord zou hebben: Eurostat heeft België toegestaan om de inkomsten uit het Belgacom-pensioenfonds in de begroting bij te schrijven.’ De kabinetschef vergeet gemakshalve te vermelden dat de Belgische begrotingstruc ondanks Reynders’ heftige lobbywerk met een slechts krappe meerderheid is goedgekeurd: zelfs in de metaalachtige weergave van onze stempost klinkt zijn boodschap in plechtstatig Nederlands nog behoorlijk triomfantelijk. Wat de politici er zelf ook mogen van zeggen, laat u niets wijsmaken: de campagne voor de verkiezingen van 18 juni is nu al begonnen.

De beslissing van Eurostat is een stevige meevaller. Bent u door het oog van de naald gekropen?

DIDIER REYNDERS: Zo zie ik dat niet. De paarse coalitie heeft in zijn begroting altijd correct de wet toegepast. In 2001-2002 hadden we een overschot en kreeg onze begroting geen enkele opmerking van Eurostat of de Europese Commissie. In 2003 heeft Europees commissaris voor Concurrentiebeleid Mario Monti ons zelfs gefeliciteerd, en nu ziet ook Eurostat na rijp beraad geen enkel probleem. Ik dus ook niet. Waarom wel, trouwens: het geld van Belgacom ís er, ik zie dus niet in waarom het niét in de begroting zou mogen.

Ontkent u dat de truc met het Belgacom-fonds, net als de fiscale amnestie, een lapmiddel is om gaten in de begroting dicht te rijden?

REYNDERS: Al onze buurlanden stapelen de begrotingstekorten op, maar België heeft voor de derde keer op rij een begroting in evenwicht afgeleverd. Dat is u toch niet ontgaan? Overigens gebeurt dat voor het eerst sinds vijftig jaar. Het België van Jean-Luc Dehaene (CD&V) liep nog te krasselen om het tekort niet boven de drie procent van het bruto nationaal product (bnp) te laten stijgen. We hebben enkele eenmalige operaties doorgevoerd om de begroting in evenwicht te houden, ja. Maar ook dat is niet nieuw: Fons Verplaetse verkocht onder Dehaene als gouverneur van de Nationale Bank duizenden tonnen goud om tekorten aan te zuiveren. En de CVP privatiseerde Belgacom en de ASLK. Wij gebruiken dergelijke operaties tenminste om de gigantische schuld af te bouwen waar de christen-democraten ons mee hebben opgezadeld.

En wij die dachten dat u er de belastingen mee zou verlagen. Nu blijken veel directe belastingen door indirecte taksen te zijn vervangen. Is de fiscale druk de jongste jaren écht verminderd, zoals u altijd beweert?

REYNDERS: Maar natuurlijk! De belastingtarieven zijn verlaagd voor iedereen, de herindexering, de afschaffing van de crisisbijdrage en de herziening van de barema’s gelden universeel. ( begint geagiteerd op te sommen) Vlaanderen heeft de afcentiemen doorgevoerd (de vermindering van de grondbelastingen, nvdr.), en de registratie- en schenkingsrechten doen dalen. In Wallonië staan er vergelijkbare maatregelen op stapel. We voelen dat allemaal in onze portemonnee.

Slechts honderd gemeenten willen niet mee met de trend om de belastingen te verminderen, maar dat kan ik toch niet helpen? We hebben tien jaar lang een enorme fiscale druk georganiseerd in België; het is niet mijn fout dat een handvol lokale besturen, vaak onder leiding van een CD&V-burgemeester trouwens, die in stand wil houden. Trouwens, zelfs in die gemeenten zijn de belastingbetalers nog altijd beter af: federaal wordt 5 miljard euro minder belastingen geïnd, op gemeentelijk niveau amper 200 miljoen euro meer.

Voor alle duidelijkheid: wordt de belastingverlaging die u hebt aangekondigd nu uitgesteld of niet?

REYNDERS: ( lacht) Ik weet dat enkele CD&V’ers uitbazuinen dat mijn belastinghervorming later komt dan voorzien, maar ze hebben ongelijk. Het KB van december 2003 over de inning van de bedrijfsvoorheffing is de exacte verta-ling van het voorstel dat in 2001 is voorgelegd. Toen stond al vast dat de hervorming zou lopen tot 2007. Paradoxaal genoeg hádden we de belastingen sneller kunnen hervormen, als we geen vertraging hadden opgelopen door halve maatregelen van Philippe Maystadt, Jean-Jacques Viseur (allebei CDH) en de CVP-premiers uit de jaren negentig. Zij hebben toen met veel bombarie de herindexering van de fiscale barema’s aangekondigd, maar ze vergaten die maatregel te implementeren in de bedrijfsvoorheffing. We hebben eerst dat puin moeten ruimen voor we aan die broodnodige belastingverlaging konden beginnen.

Wij hebben de indruk dat u vooral electoraal wil scoren met uw belastingdiscours. Of hebt u nobeler motieven?

REYNDERS: ( docerend) Ik heb weet van mensen die 95 procent van hun erfenis naar de schatkist moesten doorstorten. Dat vind ik niet meer normaal. De samenleving moet keuzes beginnen maken, want de fiscale druk mag echt niet meer stijgen. Op een dag zullen we naar een nieuw evenwicht moeten tussen belasting op arbeid en belasting op kapitaal. Maar dat moet – wat zeg ik – dat mág geen verhoging van de belastingen inhouden. Integendeel.

Een beter evenwicht tussen belasting op arbeid en belasting op kapitaal? Pleit u nu voor een vermogensbelasting?

REYNDERS: Helemaal niet: ik ben tégen een vermogensbelasting, want dat is een puur ideologische maatregel die veel kost en nauwelijks wat opbrengt. Sla er de cijfers van Frankrijk of Nederland maar op na. We hébben vandaag trouwens al veel te veel taksen op kapitaal. Roerende en onroerende voorheffing bijvoorbeeld. Of successie-, schenkings- en registratierechten.

Al die belastingen innen, blijkt intussen nogal moeilijk. De belastingbetaler heeft nog ruim 25 miljard euro schulden bij de Schatkist openstaan. Wat wilt u daaraan doen?

REYNDERS: Ik moet op die vraag elke keer hetzelfde antwoorden: om de vijf jaar is er een verdubbeling van de achterstand. In totaal bedraagt die inmiddels 23 of 26 miljard euro, ik weet het zelf niet precies. Maar dat is de gecumuleerde achterstand van vele jaren. Het bedrag stelt eigenlijk niets voor in vergelijking met de 75 miljard euro die de Belgische fiscus elk jaar bij elkaar harkt. Voorts weten we zeker dat de helft van die 26 miljard nooit betaald zal worden. Omdat de bedrijven failliet zijn bijvoorbeeld. Of de belastingplichtigen onvermogend. ( zucht) Eigenlijk zouden we die uitstaande schulden beter bij wet schrappen.

Ik zie eigenlijk weinig problemen met de inning van belastingen in België. We behoren bij de drie landen in de wereld met de hoogste fiscale druk: ongeveer 46 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dankzij ons uitstekend systeem met voorheffing – 80 procent van de centen wordt spontaan ingehouden en doorbetaald door de bedrijven, door de handelaars of door de banken – halen we moeiteloos onze streefcijfers. In 2003 kwam er 30 miljoen euro meer belastinggeld in de schatkist terecht dan we hadden begroot. Dan zijn we toch niet slecht bezig?

De fiscus laat intussen wel toe dat tientallen belastingbetalers hun aanslagbiljetten verticaal klasseren. Stoort dat u niet?

REYNDERS: Het parlement vraagt al jaren een correcter inning van de belastingen en we werken daar ook aan. Maar datzelfde parlement maakt het ons niet bepaald gemakkelijk. Bij elke vereenvoudiging van het belastingstelsel klinkt hetzelfde liedje: ( vervormt zijn stem) kunt u iets doen voor de fruittelers in Limburg, mijnheer de minister? Of voor de leveranciers van Sabena, de bouwsector, de horeca, de koopvaardij, de visserij, de audiovisuele sector, de kinderopvang? U moet erkennen dat een lange lijst uitzonderingen de efficiëntie van het systeem ondergraaft.

Waarom spreekt u op de ministerraad niet af dat er geen uitzonderingsregimes mogelijk zijn?

REYNDERS: We hebben een zeer complexe samenleving, en dus een heel complexe wetgeving. Misschien moeten we zelfs meer aandacht geven aan specifieke problemen, zoals mobiliteit, wetenschappelijk onderzoek of biobrandstoffen, om maar enkele voorbeelden te geven. En misschien moeten we die aandacht nog vaker vertalen in fiscale maatregelen.

Wordt het dan niet ronduit onwerkbaar? Mocht het u ontgaan zijn: belastingcontroleurs klagen nu al over te veel werk en te weinig personeel.

REYNDERS: Eerst en vooral, er ís geen personeelstekort bij de fiscus. Financiën heeft hier meer personeel dan pakweg in Nederland. We hebben wel veel problemen met de archaïsche manier waarop de fiscus functioneert. In het departement Financiën was er al twee decennia niet meer geïnvesteerd. In 1999 was er een budget voor informatica beschikbaar van 45 miljoen euro per jaar. Voor een bedrijf met 30.000 werknemers! Inmiddels is dat opgetrokken naar 100 miljoen, zijn er in drie jaar tijd 23.000 nieuwe computers geïnstalleerd, kunnen de aangiftes voor belasting en btw via het internet worden gepost. Maar we moeten nog herstructureren: begin maart stel ik daarover een nieuw plan voor.

Ha, een nieuw plan. Is de oude Coperfin-hervorming dan afgerond zonder dat wij dat gemerkt hebben?

REYNDERS: ( schudt het hoofd) Neen, dat gebeurt ten vroegste tegen 2007, en voor wat de gebouwen betreft zelfs niet voor 2015. Maar het is nu eenmaal niet mogelijk alle herstructureringen te doen in de komende vijf jaar. Kijk maar hoe de politiehervorming verloopt, of de hervormingen bij justitie. Het nieuwe plan zal het werk vooral vereenvoudigen: minder tarieven, minder verschillende belastingen.

Investeert u ook in een efficiëntere fraudebestrijding? De fiscale amnestie had daar het begin van moeten zijn, maar daar lijkt weinig van te merken.

REYNDERS: ( fel) We pakken fraudeurs nu al keihard aan. Tijdens de vorige regeerperiode hebben we een performante politiedienst opgericht waarin justitie, politie én het ministerie samen fraude bestrijden (de Centrale Dienst voor de bestrijding van de Georganiseerde Economische en Financiële Delinquentie CD-GEFID, nvdr.). En sinds enkele jaren – ook dat is nieuw in België – sturen we veel fraudedossiers naar de rechtbank. Onze douanediensten zijn de absolute wereldrecordhouder inzake inbeslagnames van illegaal geïmporteerde alcohol en tabak. Ook de binnenlandse fraudebestrijding loopt uitstekend. Zelfs de Nationale Bank gelooft erin: die heeft voor het eerst in de geschiedenis van België een bedrag geplakt op de inkomsten die de overheid in 2004 uit fraudebestrijding zou moeten puren, namelijk 310 miljoen euro (in feite heeft de Nationale Bank gewoon cijfers overgenomen uit de begroting, nvdr.).

Laten we het even over uw stokpaardje hebben: de fiscale amnestie. Hebt u de verhitte ethische discussie daarover al verteerd?

REYNDERS: U moet die discussie met een forse korrel zout nemen. In een enquête van het weekblad Cash! sprak 52 procent van de 2200 ondervraagde Belgen zich uit tegen de eenmalige bevrijdende aangifte (EBA, de politiek correcte naam voor fiscale amnestie, nvdr.). Dus was 48 procent voor. Als liberaal denk ik dan: voor een wet die zoveel kritiek kreeg in het parlement, is dat best een goede score. Als ik de enquête bovendien grondiger bestudeer, zie ik dat 98 procent (eigenlijk bedoelt hij 84 procent, nvdr.) van de ondervraagden meer informatie over EBA wil. Waarom willen mensen die tegen de bevrijdende aangifte zijn, zich er toch over informeren? Ik zal het u vertellen: omdat ze het on- ethisch vinden dat gróte fraudeurs hun kapitaal zouden repatriëren, maar niet dat vrienden de inkomsten uit hun spaarcenten regulariseren.

In mijn ogen heft het feit dat berouwvolle fraudeurs moeten betalen, de ethische discussie op. Als een rechter in de correctionele rechtbank berouwvolle misdadigers lichtere straffen geeft, waarom zou die redenering dan niet opgaan voor de fiscus? De eenmalige bevrijdende aangifte is tenminste gebaseerd op een wet. Ik vind dat veel eerlijker dan vroeger, toen elke fraudeur een spontane aangifte kon doen bij een controleur die vervolgens à la tête du client besliste hoeveel boete de bewuste fraudeur zou betalen. Nu gelden dezelfde regels voor iedereen. Dat is duidelijk en transparant.

Vindt u niet dat fiscale fraudeurs er goedkoop afkomen?

REYNDERS: Ik heb al andere dingen gehoord. ( lacht) Kris Peeters, de topman van Unizo, wilde bijvoorbeeld een nultarief voor investeringen in kmo’s. En wie zich indertijd inschreef in de individuele procedures van CD&V en CDH kon er met artikels 444 en 445 over belastingverhogingen en boetes in het Wetboek van Inkomstenbelasting beduidend goedkoper afkomen dan binnen de EBA-regeling.

Waarom krijgt u dan het verwijt dat u de brave belastingbetaler benadeelt?

REYNDERS: Het is een politiek spel, hè. Nochtans heb ik het systeem niet uitgevonden: in de jaren tachtig joegen de CVP en de PVV een vergelijkbare wet door het parlement (de geflopte amnestie-operatie via de wet-Cooreman-De Clercq in 1984, nvdr.). En de pausen deden het al in de zestiende eeuw, toen ze aflaten verkochten aan berouwvolle zondaars.

Zit een liberaal zich hier met de paus te vergelijken?

REYNDERS: ( met uitgestreken gezicht) Ja, maar mijn aflaten zijn goedkoper en de kopers moeten niet op het hiernamaals wachten om van hun vergiffenis te genieten. Ik doe dus meer dan de pausen. Dat is mijn liberale kantje. Er is ook mon côté réformateur: de aflaten hebben tot een breuk met het Vaticaan en de opkomst van het protestantisme geleid. Ik hoop dat de EBA zonder revolutie naar een fraude-arme samenleving zal leiden.

Nobele motieven, maar veel mensen geloven er niet in. Na uw amnestiemaatregel heeft het rechtszaken tegen de regering geregend, onder meer omdat de fiscale amnestie strijdig zou zijn met het gelijkheidsbeginsel. Wat gebeurt er als de maatregel weer geschrapt moet worden?

REYNDERS: Klachten van de Luxemburgse banken bij het Europees hof in Straatsburg zullen de maatregel niet tegenhouden. En wat dan nog als CD&V naar het Arbitragehof zou hollen? In het slechtste geval moeten we het KB verder verfijnen, maar de hervorming zal hoe dan ook doorgaan. Van CD&V vind ik het trouwens een wat vreemde redenering: de partij is tégen EBA, maar ze wil bij de rechter toch een uitbreiding van de maatregel eisen. ( zucht) Kennelijk is het bij CD&V in de mode om maatregelen niet meer in het parlement, maar voor de rechtbank te betwisten. Zouden ze daar meer advocaten dan parlementsleden hebben, misschien? Ik lig niet wakker van rechtszaken tegen mijn beleid: ik wil de belastingplichtigen hier en nu garanderen dat de regels van de EBA gerespecteerd zullen worden, ongeacht de uitspraken van de rechtbanken.

U hebt nochtans schrik gehad, want de regels van de fiscale amnestie zijn onderweg voortdurend bijgesteld. Zijn ze ondertussen niet te vaag en te ingewikkeld geworden?

REYNDERS: De EBA is een politiek compromis. Natuurlijk is de maatregel complex: hij beoogt niet enkel een repatriëring, maar ook een regularisatie in het buitenland. Het gaat niet uitsluitend over geld, maar ook over titels aan toonder. Toch valt de EBA, ondanks haar omvang en complexiteit, best te begrijpen. De banken hebben amper 28 vragen geformuleerd over een wet die pas op 16 januari 2004 in het Staatsblad gepubliceerd werd na zes maanden oeverloos debatteren in het parlement. Als mensen even snel de finesses van het nieuwe verkeersreglement zouden snappen als de details van de EBA, zou het verkeer in een klap stukken veiliger worden.

Komt de regering in nauwe schoentjes als de fiscale amnestie flopt, en u niet de 850 miljoen euro binnenhaalt die u al in de begroting hebt laten inschrijven?

REYNDERS: Die 850 miljoen vertegenwoordigt minder dan één procent van de totale fiscale en parafiscale ontvangsten van België. Het is bovendien een voorzichtige raming: volgens de Nationale Bank staat er 150 miljard euro Belgisch zwart geld op buitenlandse rekeningen geparkeerd. Als tien procent daarvan terugkeert, halen we ruimschoots die 850 miljoen. En dan wordt de EBA een enorme stimulans voor de Belgische economie. Ze is dat nu eigenlijk al: de reclamesector draait op volle toeren, er worden duizenden lunches en congressen georganiseerd en ik ben er zeker van dat de Nationale Bank tegen eind dit jaar beduidend meer Luxemburgse euro’s op Belgische bankrekeningen zal aantreffen. ( diept een blaadje papier uit zijn borstzak op) Iemand gaf de voorbije dagen al 600.000 euro zwart geld aan bij de thesaurie. Tegen een belastingtarief van 9 procent is dat goed voor 55.000 euro belastinginkomsten.

Was het een vriend van u?

REYNDERS: ( met uitgestreken gezicht) Ik heb daar geen informatie over – de EBA is confidentieel, moet u weten. Maar het geeft wel aan dat er vraag is naar zo’n maatregel als zelfs de thesaurie klanten voor de procedure over de vloer krijgt.

Wat als u gelijk krijgt, en de maatregel wordt echt een succes? Zal al dat zwart geld dan het leven van brave belastingbetalers verzieken? Zullen de ex-fraudeurs de anderen bijvoorbeeld uit de markt concurreren als die een huis willen kopen?

REYNDERS: Dat geloof ik nooit. Van de 13 of 14 miljard gerepatrieerde euro’s zal er maar een fractie op de Belgische vastgoedmarkt terechtkomen. Hooguit zullen er in individuele gevallen problemen zijn tussen twee mensen die toevallig op hetzelfde huis willen bieden. De mogelijke speculatie op bouwgronden is een groter probleem, en daar zie ik helaas niet direct een oplossing voor.

Ingrid Van Daele Frank Demets

‘De fiscale amnestie is een enorme stimulans voor de Belgische economie.’

‘Een vermogensbelasting is een puur ideologische maatregel die veel kost en weinig opbrengt.’

‘Kunt u iets doen voor de fruittelers in Limburg, meneer de minister?’